Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 11-17 sierpnia 2019 roku
09.08.2019
16:03:00

Gwiaździarnia Pana Jana 11-17 sierpnia 2019 roku

Na kolejnym radiowym spotkaniu z astronomią witam słuchaczy Gwiaździarni Pana Jana. Połowa lata już za nami, nie pora jednak jeszcze myśleć o chłodach jesieni, tym bardziej, że pewnie tradycyjnie czeka nas jeszcze przynajmniej o 2–3 tygodnie więcej lata, wliczając w to, trwający średnio do połowy października, okres tzw. babiego lata, Jednak przez całą jesień, a nawet pierwszy miesiąc zimy nie będziemy rozstawać się na wieczornym niebie z gwiezdnym symbolem lata, wspaniałym Trójkątem Letnim. Od paru już tygodni, obraz nieba krótko po zmierzchu wygląda niemal tak samo jak teraz i niewiele różnić się będzie przez kolejne, nie tylko tygodnie, ale nawet miesiące. Wprawdzie z każdą kolejną nocą o niemal 4 min wcześniej gwiazdy zajmują takie same miejsca na niebie, jak poprzedniej nocy, to jednak z powodu wcześniejszych teraz z każdym dniem o około 2 min zachodów Słońca i zmierzchów, zmiany wyglądu nieba z początkiem nocy są z doby na dobę znacznie spowolnione. A to właśnie górujące krótko po zmierzchu konstelacje nieba letniego zapewniać nam będą choć odrobinę lata jeszcze przez wiele miesięcy. 

Niedziela 11 sierpnia to już 52. dzień tegorocznego astronomicznego lata, w Katowicach trwający 14 h 44 min, od godz. 5.26 do 20.10. Do soboty 17 sierpnia dzień ulegnie skróceniu o 20 min, ze wcześniejszym u nas o 9 min wschodem i późniejszym o 11 min zachodem Słońca. W tym czasie o kolejne prawie 2° do 53,2° zmniejszy się wysokość Słońca ponad naszym horyzontem podczas górowania. 

W omawianym okresie na nocnym niebie dominuje Księżyc, wędrujący przez gwiazdozbiory Strzelca i Koziorożca, rosnąc od 88% do pełni w czwartek w środku dnia, po czym znów malejąc do 95% oświetlonej tarczy, kończący swą tygodniową wędrówkę we wschodniej części Wodnika. Po drodze nasz naturalny satelita już w poniedziałek, niestety w środku dnia, ma w planie bliską koniunkcję z Saturnem, z geocentrycznego punktu widzenia w odległości zaledwie 2 minut kątowych pomiędzy planetą a środkiem księżycowej tarczy. Jednak na naszym niebie ponad 90% już Księżyc mija Saturna brzegiem swej tarczy w odległości 0,5°. Dla obserwacji, niestety w nie tak bliskiej odległości, do wyboru możliwe są dwa terminy: nocą z niedzieli na poniedziałek godzinę po północy, w odległości około 6°, a ponownie w poniedziałek krótko po zmierzchu, nawet niespełna 5° od siebie. Po kolejnych 5 dniach księżycowej wędrówki, w sobotę wieczorem czeka go kolejne spotkanie z planetą. Będzie to jednak najdalsza i najciemniejsza na naszym niebie planeta, Neptun, którego nie mamy najmniejszych szans dostrzec gołym okiem, ale podczas sobotniej koniunkcji nie będzie to również łatwe przy użyciu amatorskiego teleskopu, z racji silnego blasku niemal pełnej wciąż tarczy pobliskiego Księżyca. W niewielkim stopniu pomocnym może być tu fakt, że tego samego dnia Księżyc osiąga apogeum swej orbity, więc błyszczy nieco słabiej, a Neptun w tym samym czasie jest niemal w maksimum swej jasności, 3,5 tygodnia przed swoją opozycją. 

Sporo dzieje się w tym tygodniu w świecie planet. W środę ma miejsce koniunkcja górna Wenus ze Słońcem, co oznacza przejście planety po przeciwnej stronie Słońca niż Ziemia.  W trakcie zakreślania na niebie charakterystycznych dla planet pętli, w niedzielę Jowisz kończy ruch wsteczny, czyli w kierunku zachodnim względem gwiazd i powraca do bardziej naturalnego ruchu prostego, w kierunku wschodnim. W dokładnie przeciwnej sytuacji, w poniedziałek Uran rozpoczyna właśnie ruch wsteczny. Pętle planet na tle gwiazd są skutkiem obserwacji ich ruchu obiegowego, z również poruszającej się wokół Słońca Ziemi. Pętle występują u wszystkich planet, zarówno dolnych jak i górnych, co było przyczyną nazywania ich dawniej gwiazdami wędrującymi lub błądzącymi, po grecku: planetes, skąd wzięła się ich współczesna nazwa.

Również Słońce, od trzech tygodni wędrujące przez znak Lwa, właśnie w tę niedzielę przekracza granicę gwiazdozbioru Lwa, gdzie 12 dni później wkroczy w znak Panny, trzeci letni znak zodiaku. Dla rozjaśnienia tego pozornego paradoksu, przypomnijmy, że podział ekliptyki, drogi rocznej wędrówki Słońca, na 12 równych 30-stopniowych odcinków, miał miejsce ponad 2 tysiące temu. Wtedy ich nazwy zgadzały się z nazwami gwiazdozbiorów, przez które przebiegały. Do naszych czasów, wskutek zjawiska precesji, oś ziemska zdążyła zatoczyć mniej więcej 1/12 tzw. stożka precesji, zmieniając o około 30° swe położenie w przestrzeni. To z kolei spowodowało przesunięcie, również o 30° względem gwiazdozbiorów, charakterystycznych punktów równonocy i przesileń i o tyle w przybliżeniu przesunięte są w kierunku zachodnim znaki zodiaku w stosunku do gwiazdozbiorów o tych samych nazwach. Dlatego znak Panny zaczyna się w centrum gwiazdozbioru Lwa, a punkt jesiennej równonocy, punkt Wagi w zachodniej części gwiazdozbioru Panny. 

Przejdźmy teraz do zagadkowej części naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy o to, który z 5 obiektów zaliczanych dziś do grupy planet karłowatych, został odkryty najwcześniej. Poprawna odpowiedź to: Ceres, obiekt o dość bogatej, rzec można, przeszłości. Jego odkrycie, 1 stycznia 1801 roku ogłosił włoski astronom Giuseppe Piazzi, przekonany, że zaobserwował siódmą planetę Układu Słonecznego. I za planetę Ceres traktowana była przez prawie pół wieku, jednak odkrycie w tym czasie kolejnych, blisko 10 podobnych obiektów, spowodowało ich pewną degradację i uznanie za nową kategorie obiektów: planetoidy. Jako (1) Ceres, przetrwała ona w roli planetoidy nieco ponad 1,5 stulecia, by w roku 2006, jako największa z planetoid, ponownie awansować do roli planety, ale karłowatej. Drugą w kolejności odkrycia planetą karłowatą jest Pluton, od 1930 roku uważany za 9. planetę, po 76 latach również zaszeregowany do niższej kategorii obiektów. Kolejna, Haumea, została odkryta w 2003, a ostatnie dwie planety karłowate, Makemake i Eris dopiero w 2005 roku. 

Dzisiejsza zagadka dotyczy wspomnianych wcześniej położeń znaków zodiaku względem gwiazdozbiorów. Na pograniczu których dwóch gwiazdozbiorów usytuowany jest w naszych czasach punkt letniego przesilenia, czyli punkt Raka, rozpoczynający znak Raka? Odpowiedzi proszę przesyłać wyłącznie pocztą elektroniczną, na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl  do środy 14 sierpnia włącznie. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.






Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA