Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 2.01–8.02.2020
31.01.2020
17:30:00

Gwiaździarnia Pana Jana 2.02–8.02.2020 

Nie tak dawno, wkraczając w drugi zimowy znak zodiaku, Słońce odmierzyło 1/3 zimy, a już we wtorek 4 lutego wieczorem mamy półmetek tegorocznej zimy. Oczywiście tylko astronomicznej zimy, bo co do tej klimatycznej, to wciąż ledwie daje o sobie znać, czego kolejnym świadectwem może być bardziej jesienna niż zimowa pogoda w tym tygodniu.


Jedynie astronomiczne cechy zimy nie podlegają żadnym wahaniom i są w pełni przewidywalne. I tak, konsekwentnie, 43. Dnia astronomicznej zimy, w niedzielę 2 lutego, w Katowicach Słońce wędruje ponad horyzontem od godz. 7.17 do 16.37, czyli przez 9 h 20 min. W sobotę 8 lutego, od 7.08 do 16.48, przez 9 h 40 min, dzień będzie więc o kolejne 20 min dłuższy. Od zimowego przesilenia do przyszłej soboty przybywa zatem już 78 min dnia. Systematycznie też, z każdym dniem łuk Słońca przebiega nieco wyżej. W tym tygodniu górowanie Słońca ma miejsce o stałej porze, 2 min przed godz. 12.00 – to najpóźniejsza na wschodniej długości geograficznej 19° godzina górowania, tylko pozornie późniejsze będziemy mieli od 29 marca wraz ze zmianą czasu urzędowego na letni. Natomiast wysokość górowania Słońca wzrasta u nas w tym czasie z 22,9° do 24,7°, a więc o kolejne blisko 2° i ma ona już z końcem tygodnia wartość o prawie 8,5° wyższą niż w pierwszym dniu zimy. 

Po tych cotygodniowych podliczeniach, spróbujmy w kilku zdaniach zaznajomić się nie tylko z tym, co czeka nas na niebie w najbliższe noce, ale również z astronomicznym repertuarem rozpoczynającego się miesiąca. Pierwszy tydzień lutego upływa pod znakiem rosnącego Księżyca, nocą z soboty na niedzielę w pierwszej kwadrze oświetlonego w połowie, a kolejnej niedzieli rano osiągającego pełnię. W tym czasie wędruje on od południowych krańców gwiazdozbioru Barana, przez Byka i Bliźnięta, aż do granicy Raka z Lwem, zachodząc z nocy na noc później, aż do całonocnej widoczności w pełni. W tym czasie nasz naturalny satelita nie napotyka na swej drodze żadnej planety, na pierwsze koniunkcje z planetami musimy poczekać jeszcze 10 dni dłużej. Od 18 do 20 lutego, malejący po pełni Księżyc spotka się w bliskich koniunkcjach, kolejno z Marsem, Jowiszem i Saturnem. Pod koniec miesiąca, 4 dni po nowiu, dość wyrośnięty już księżycowy sierp, po raz kolejny będziemy mogli podziwiać nawet jeszcze na dość jasnym krótko po zachodzie Słońca niebie, wraz z towarzyszącą mu Wenus. Z samej geometrii wynika, że podczas pierwszej kwadry odległy o 90° od Słońca, w przybliżeniu Księżyc góruje wraz z zachodem Słońca, zaś podczas pełni dopiero wschodzi o zachodzie Słońca, by zniknąć pod horyzontem z nastaniem nowego dnia. A więc przez cały obecny tydzień wieczory rozświetla nam silniejszy z każdą nocą księżycowy blask. 

Ani przez chwilę nie będzie on jednak w stanie przeszkodzić nam w podziwianiu coraz jaśniejszej z nocy na noc Wenus, już teraz goszczącej na wieczornym niebie około 3 h 45 min po zachodzie Słońca, z końcem lutego nawet o 0,5 h dłużej. Wenus w tym miesiącu pokonuje dystans 33°, niemal cały odcinek ekliptyki zawarty w granicach gwiazdozbioru Ryb. W lutym mamy też pierwszą w tym roku okazję dostrzeżenia Merkurego na wieczornym niebie, zachodzącego jednak krótko po Słońcu. Już w tym tygodniu czas jego widoczności wzrasta od 45 do 65 min po zmierzchu cywilnym, przy jednocześnie nieznacznie zmniejszającej się jasności. Najdłużej, ale tylko o kilka minut dłużej, Merkury będzie widoczny około 10 lutego. Ponownie i najdłużej w tym roku, do 78 min po zmierzchu, będziemy mieli szanse obserwować Merkurego na przełomie maja i czerwca. Na porannym niebie szybko wzrasta czas widoczności Jowisza i Saturna, w samym tym tygodniu o około 20 min, W ciągu całego miesiąca Jowisz pokonuje na niebie odcinek około 5,5°, Saturn 2 razy mniejszy, obydwa w granicach gwiazdozbioru Strzelca. Na wieczornym niebie oprócz bardzo jasnej Wenus, coraz krócej goszczą już dwie najdalsze i tym samym najciemniejsze planety. Ciemniejszy Neptun w Wodniku zachodzi już 2 h po zmierzchu, Uran w Baranie wprawdzie dopiero krótko przed północą, jednak również niełatwo będzie go dostrzec z racji bliskości Księżyca, który z każdą nocą oddala się o blisko 13° na wschód, ale równocześnie świeci coraz większą częścią swej tarczy. W ciągu tego miesiąca zarówno Uran, jak i Neptun przesuwają się na niebie tylko o około 1°. 

Być może domyślają się Państwo, że tymi ostatnimi informacjami nawiązuję do astronomicznej zagadki z ubiegłej soboty. Zadanie polegało na określeniu w przybliżeniu, jak często powtarzać się mogą koniunkcje Księżyca z Neptunem. Z różnych powodów te okresy mogą za każdym kolejnym obiegiem nieba przez Księżyc nieznacznie różnić się, ale Neptun wybrany został właśnie dlatego, że jako bardzo leniwie poruszającego się na tle gwiazd, można uznać go za prawie nieruchomego. Na jeden obieg Słońca Neptun potrzebuje prawie 165 lat i tyle samo czasu trwa pozorny pełny obieg nieba przez tę planetę. Rocznie przesuwa się więc na tle gwiazd o niewiele ponad 2°, a miesięcznie średnio o 11 minut kątowych. Średnio, bo każdego roku zakreślając charakterystyczną dla planet pętlę, przez około 7 miesięcy porusza się do przodu, czyli na wschód, a pozostałe 5 miesięcy cofa ku zachodowi. Natomiast Księżyc pełnego obiegu nieba, dokonuje w ciągu 27,3 doby. Ten okres nosi nazwę miesiąca gwiazdowego, bo po takim czasie Księżyc regularnie spotyka się z tymi samymi co za poprzednim obiegiem nieba gwiazdami, a także z niemal nieruchomym jak one Neptunem. A więc zadanie nie wymagało żadnych skomplikowanych obliczeń, bo poprawną odpowiedzią jest zarówno około 27,3 dni, około 4 tygodni, czy nawet, choć już niezbyt dokładnie, co miesiąc. Z bliższymi planetami nie jest aż tak prosto, bo jak wcześniej było już wspomniane, np. Jowisz w tym miesiącu pokonuje drogę 5,5°, a więc potrzeba blisko 0,5 doby by Księżyc pokonał ten dodatkowy dystans, ale gdy np. w połowie roku Jowisz będzie poruszał się ruchem wstecznym, Księżyc będzie spotykać się z nim wcześniej, po niespełna 27 dobach. 

Pora na dzisiejszą zagadkę. Która z planet Układu Słonecznego wykonuje najszybszy ruch wirowy? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 5 lutego. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA