Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 1–7.03.2020
28.02.2020
18:00:00

Gwiaździarnia Pana Jana 1–7.03.2020 

Przed nami miesiąc zimowo-wiosennego przełomu: już za niespełna 3 tygodnie, wraz z wkroczeniem Słońca w znak Barana, nocą z 19 na 20 marca przywitamy tegoroczną astronomiczną wiosnę. Według prognoz, w pogodzie nadal będzie bardziej jesiennie niż zimowo.


Cały czas wyraźnie zmniejsza się różnica między długością dni i nocy. W niedzielę 1 marca, od wschodu o 6.27 do zachodu o 17.26, Słońce wędruje ponad horyzontem 10 h 59 min, w sobotę 7 marca od 6.14 do 17.36 już 11 h 22 min. Podobnie jak przed tygodniem, od niedzieli do niedzieli dzień wydłuża się znów o 26 min i o tyle samo skraca noc, już tylko o około 5 kwadransów dłuższa od dnia. W prawdziwe południe, u nas i na całej północnej części południka 19° przesuwające się w tym tygodniu z 4 do 5 min przed południem urzędowym, wysokość górowania Słońca na szerokości geograficznej Katowic wzrasta w tym tygodniu o kolejne prawie 2,5°, w sobotę osiągając 34,7°, tylko o 5,2° niżej niż podczas wiosennej równonocy. 

Tydzień upływa pod znakiem coraz wyraźniej rosnącego Księżyca. W niedzielę po zmierzchu, oświetlony dopiero w 39% Księżyc mamy szansę zobaczyć wysoko na niebie, w ciekawej scenerii – na tle zachodnich rejonów zimowej konstelacji Byka, 7,5° poniżej malowniczej gromady gwiazd Plejady, a w poniedziałek o tej samej porze, tuż przed pierwszą kwadrą już 49%, błyszczący ponad gromadą Hiady, czyli Głową Byka, 3° na północ od Aldebarana, najjaśniejszej gwiazdy konstelacji. Księżyc gości w granicach Byka również we wtorek wieczorem, by po zachodzie już prawie 3 h po północy, przemknąć niepostrzeżenie przez północny skrawek konstelacji Oriona, w środę wieczorem jako 69% ukazać się w zachodniej części Bliźniąt, a w piątkowy wieczór, z oświetloną w 89% tarczą przewędrować niemal przez centrum gromady Praesepe w Raku, niestety silnym swym blaskiem przyćmiewając słabe gwiazdki tego malowniczego skupiska gwiazd. Nie spotkawszy na swej drodze ani jednej planety, swą tygodniową trasę na tle gwiazd Księżyc zakończy w granicach pierwszej wiosennej konstelacji Lwa, 2 doby przed pełnią oświetlony już w 95%. Z każdą kolejną nocą Księżyc coraz bardziej utrudnia obserwacje zwłaszcza słabiej świecących gwiazd, jednak również tym razem krótko opiszmy, jak w ciągu coraz krótszych nocy zmienia się gwiezdno-planetarna sceneria nad naszym horyzontem. 

Choć coraz bliżej do końca zimy, dopiero teraz, już godzinę po zachodzie Słońca południową stronę nieba ozdabia komplet zimowych gwiazdozbiorów, z wznoszącą się właśnie najwyżej centralną konstelacją Oriona oraz północnymi krańcami dosięgającym zenitu Woźnicą, z niemal dokładnie ponad naszymi głowami błyszczącą bardzo jasną Kapellą, dobrze widoczną nawet gdy w środku tygodnia zaledwie 25°– 30° niżej przechodzi oświetlony w 2/3 Księżyc. Najjaśniejszym jednak obiektem wieczornego nieba jest goszcząca na pograniczu jesiennych konstelacji Ryb i Barana, dobrze widoczna już w trakcie zapadania zmierzchu Wenus, którą po efektownej koniunkcji z Księżycem w miniony czwartek, możemy podziwiać około 4 h, aż do zachodu kwadrans przed 22.00. Godzinę po północy miejsce Zimowego Sześciokąta zajmuje Wiosenny Trójkąt, z wznoszącym się na 50° Arkturem, czyli Gwiazdą Wiosenną. Krótko przed świtem, na południowym wschodzie aż skrzy się od jasnych planet. To goszczące w letniej konstelacji Strzelca, w równych 8° odstępach, kolejno: Mars, Jowisz i Saturn. Jakby na pożegnanie tegorocznej, oby nie tylko astronomicznej zimy, 18 i 19 marca czeka nas kolejna seria koniunkcji Księżyca z tymi 3 planetami. 

Na razie Słońce dzieli od punktu wiosennej równonocy spory dystans, w końcu tego tygodnia kurczący się do 12,5°. To właśnie data wkroczenia Słońca w znak Barana, od przynajmniej 2 tysiącleci jest swoistym wskaźnikiem poprawności kalendarza. W pierwotnej wersji kalendarza juliańskiego, ustanowionego w 4 roku n.e. przez Juliusza Cezara, równonoc wiosenna przypadała 24 marca. To w tym kalendarzu, celem dopasowania średniej długości roku kalendarzowego do astronomicznego cyklu pozornego obiegu nieba przez Słońce, po raz pierwszy wprowadzono system lat przestępnych, co 4 lata wydłużając o 1 dzień miesiąc luty. Po około 300 latach okazało się, że równonoc wiosenna następowała już 3 dni wcześniej, 21 marca i taką datę początku wiosny ustanowiono w 325 roku na I soborze nicejskim. To oczywiście nie powstrzymało dalszego rozmijania się kalendarzowej i astronomicznej daty wiosennej równonocy i po kolejnych 12,5 stuleciach okazało się, że różnica ta narosła do aż 10 dni. Dopiero wprowadzona w 1582 roku korekta systemu lat przestępnych, omijająca niepodzielne przez 400 lata o numerach pełnych setek, wraz z jednorazowym wykreśleniem owych 10 dni, zapewniła całkiem dobrą średnią długość roku kalendarzowego wynoszącą 365,2422 doby. Tak funkcjonujący kalendarz gregoriański gwarantuje pojawienie się różnicy 1 doby dopiero po ponad 3300 latach. W zagadce sprzed tygodnia pytaliśmy, którym z kolei w XXI wieku rokiem przestępnym jest rok 2020. Ponieważ pierwszym rokiem każdego stulecia jest rok z cyfrą 1 na końcu, to nie należało liczyć przestępnego roku 2000, ostatniego roku XX wieku, a jedynie 2004, 2008, 2012, 2016 i obecny 2020, a więc poprawna odpowiedź brzmi: rok 2020 jest piątym w tym stuleciu rokiem przestępnym. 

Zanim przejdziemy do kolejnego pytania, najwyższa pora na podsumowanie zagadek minionych 2 miesięcy. Dziś będą to zaległe zagadki stycznia, za tydzień lutego, wraz z wytypowaniem Gwiaździarzy tych dwóch miesięcy. Na 4 styczniowe zagadki otrzymaliśmy łącznie 91 poprawnych odpowiedzi od 30 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to:

Adam z Tuchomii, Dorota z Żarek-Letniska, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Halina z Bielska-Białej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Łukasz z Przeźmierowa, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Mysłowic, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej.

Spośród 23 autorów co najmniej 3 poprawnych odpowiedzi tytuł gwiaździarza Miesiąca Stycznia przypadł p. Halinie z Rudy Śląskiej. Gratulacje!        

Po tym nadrobieniu styczniowych zaległości, pierwszym marcowym pytaniem wybiegnijmy parę tygodni do przodu: w jakim gwiazdozbiorze w naszych czasach znajduje się punkt równonocy wiosennej? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 4 marca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.         




Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA