Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 31.05-6.06.2020
30.05.2020
16:01:00

Czerwiec to miesiąc w 2/3 jeszcze wiosenny, a w 1/3 już letni. Przypomnijmy, że kwadrans przed północą z 20 na 21 czerwca, wraz z wkroczeniem Słońca w znak Raka, rozpocznie się tegoroczne astronomiczne lato.


 

Już teraz dnie są niemal najdłuższe, a noce zbyt krótkie i nie w pełni ciemne, co jest skutkiem coraz płycej zanurzającego się pod horyzont Słońca. W niedzielę 31 maja, w Katowicach dzień potrwa od godz. 4.39 do 20.45, czyli 16 h 06 min, w sobotę 6 czerwca od 4.35 do 20.50, a więc 16 h 15 min, o kolejne 9 min dłużej i już tylko o 10 min krócej od dnia letniego przesilenia. Wysokość łuku dziennej drogi Słońca wzrośnie w tym czasie z 61,8° do 62,5°, a to już tylko o 0,7° niżej niż w pierwszym dniu lata. Przez najbliższe niespełna 3 tygodnie niewiele więc już zmieni się długość nocy, jednak nałożenie się ruchu obrotowego i obiegowego naszego Słońca, skutkujące systematycznymi zmianami obszarów nieba widocznych o tych samych porach nocy, każdej kolejnej nocy daje nieco inny obraz gwiezdnego nieba. Nakładające się na to ruchy własne planet, zwłaszcza tych najbliższych, no i oczywiście Księżyca, dodatkowo czynią nieco innymi obrazy nieba z początkiem czy końcem kolejnych nocy. W tym tygodniu przez całą noc niebo rozświetlać będą nie tylko promienie słoneczne rozproszone w ziemskiej atmosferze, ale również te odbite od powierzchni coraz dłużej goszczącego na niebie i coraz jaśniejszego, rosnącego do pełni Księżyca. nocą z soboty na niedzielę  Z oświetloną jeszcze tylko w 59% tarczą gościć będzie we wschodnim krańcu gwiazdozbioru Lwa, zachodząc niespełna 2,5 h po północy. Po 6 dobach wędrówki przez Pannę, Wagę i krótki odcinek swej trasy w północnym skrawku Skorpiona, nocą z piątku na sobotę błyszczący przez całą noc pełną swą tarczą, Księżyc dotrze do południowych rejonów konstelacji Wężownika. Również kątowe rozmiary księżycowej tarczy podczas pełni będą dość duże, bo 2,5 doby wcześniej, w środę rano, nasz naturalny satelita przechodzić będzie przez perygeum swej okołoziemskiej orbity, zbliżając się do Ziemi na 364,4 tys. km, to już o 7,5 tys. km dalej niż podczas najbliższego w tym roku, kwietniowego perygeum, na dodatek zbiegającego się dość dokładnie w czasie z pełnią, co dało efekt tzw. superpełni. Ten tydzień Księżyc zakończy już w konstelacji Strzelca. 

Z początkiem nocy nie zobaczymy już Wenus, która w środę wieczorem znajdzie się w dolnej koniunkcji ze Słońcem, zbliżając się najbardziej do Ziem, na 43,1 mln km, czyli niespełna 0,3 au. Cóż z tego, skoro mimo szczególnie dużej jasności nie sposób w takich warunkach dostrzec Wenus niespełna 1/4°od krawędzi słonecznej tarczy. Jednak na ponowne pojawienie się Wenus na niebie nie musimy długo czekać, bo po zakończeniu swej misji w roli Gwiazdy Wieczornej, już w przyszłym tygodniu zacznie być dostrzegalna na porannym niebie, w roli Jutrzenki, czyli Gwiazdy Porannej, kontynuując zamaszystą pętlę, kreśloną od kilku tygodni na tle gwiazdozbioru Byka, z tygodnia na tydzień szybko wydłużając czas swej widoczności. 

Na wieczornym niebie wciąż mamy najlepszy w tym roku czas widoczności Merkurego, co wiąże się z przypadającą w czwartek wieczorem jego maksymalną wschodnią elongacją, czyli największym kątowym oddaleniem się na niebie, na blisko 24° na wschód od Słońca, dzięki czemu zachodzi 2 h po nim, z końcem zmierzchu żeglarskiego, gdy Słońce jest już 12° pod horyzontem. Goszczącego w stopach Bliźniąt, prawie 2-krotnie jaśniejszego od Kastora i Polluksa, najjaśniejszych gwiazd tej konstelacji, zachodzącego kwadrans przed 23.00 Merkurego, najłatwiej dojrzymy krótko po zmierzchu cywilnym, pomiędzy 21.30 a 22.00, kilka stopni ponad zachodnim horyzontem. 

Już 1 h po zachodzie Merkurego, krótko przed północą, spod wschodniego horyzontu wynurza się niemal 7-krotnie jaśniejszy od niego Jowisz, a kwadrans później 15 razy ciemniejszy od Jowisza Saturn, ozdabiające swym blaskiem drugą połowę nocy. Goszczące na pograniczu konstelacji Strzelca i Koziorożca, z początkiem świtu obydwa te planetarne olbrzymy wznoszą się najwyżej, górując jednak niespełna 20° ponad południowym horyzontem. W tym czasie 30°–65° ponad nimi rozciąga się efektowny gwiezdny symbol nadchodzącej pory roku, sięgający niemal zenitu Trójkąt Letni. O połowę jaśniejszy od Saturna, ale 10-krotnie ustępujący jasnością Jowiszowi, Mars pojawia się na naszym niebie około 1,5 h po północy, wraz z konstelacją Wodnika. 

Pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem Państwa zadaniem było podanie, co jest główną przyczyną obserwacji na ziemskim niebie pętli planetarnych. Większość odpowiedzi zawierała jednak bardziej opis zjawiska niż jego przyczynę. Najkrócej mówiąc, zakreślane na niebie przez planety charakterystyczne pętle są skutkiem różnych okresów obiegu Słońca przez planety, a tym samym różnych prędkości kątowych, z jakimi krążą one wokół Słońca, obserwowane z również będącej w ruchu Ziemi. Pętle takie występują u wszystkich planet, choć ich mechanizm jest odmienny w przypadku planet dolnych i górnych. Obecnie, w trakcie kreślenia tych pozornych pętli są: dolna planeta Wenus oraz dwie górne, Jowisz i Saturn, W drugiej połowie czerwca rozpoczną swe pętle również Merkury oraz Uran i Neptun. W bliższych szczegółach omówimy te zjawiska podczas kolejnych naszych spotkań w Gwiaździarni. Teraz nadszedł czas na podsumowanie całego majowego cyklu 4 zagadek. Otrzymaliśmy na nie w sumie 93 poprawne odpowiedzi od 27 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to: 

Adam z Tuchomii, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Ryszard z Mierzęcic, Stanisław z Mysłowic, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej. 

Tradycyjnie już, spośród 23 autorów przynajmniej 3 poprawnych odpowiedzi, do honorowego tytułu Gwiaździarza Miesiąca Maja wytypowany został tym razem Pan Stanisław z Mysłowic. Gratulacje! 

Dzisiejsza zagadka dotyczy również planet. Oto pytanie: która z planet Układu Słonecznego obraca się w przeciwnym kierunku niż pozostałe? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 4 czerwca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA