Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 9-15.08.2020
08.08.2020
17:37:00

Jeśli spełnią się meteorologiczne prognozy, przed nami tydzień pięknej letniej pogody, z dotkliwymi wręcz za dnia upałami i ciepłymi, w miarę bezchmurnymi nocami. Powinny więc być niezłe warunki do obserwacji nocnego nieba i zachodzących na nim zjawisk.


Podobnie jak przed tygodniem, niemałą w nich rolę ma do spełnienia, malejący po pełni w ubiegły poniedziałek, Księżyc. Pod koniec nocy z soboty na niedzielę, około 40° ponad południowym horyzontem, na pograniczu gwiazdozbiorów Wieloryba i Ryb, mamy szansę zobaczyć oświetloną w 87% księżycową tarczę, 3,5° od świecącego czerwonawym światłem Marsa. Ich największe zbliżenie na naszym niebie, na nieco ponad 1° ma miejsce już za dnia. Geocentrycznie, a więc oglądana z kierunku centrum Ziemi, koniunkcja ta jest jeszcze bliższa, zaledwie 2/3°, a ponad południowymi rejonami Atlantyku skutkować będzie wręcz trwającym nawet do 70 min zakryciem Marsa przez Księżyc. To pierwsza z 3 w tym tygodniu koniunkcji Księżyca z planetami.

Do obserwacji kolejnej, już nie tak efektownej koniunkcji, bo z praktycznie niewidocznym gołym okiem, zwłaszcza w pobliżu Księżyca, Uranem, konieczna będzie lornetka. Nocą z wtorku na środę, krótko po północy, kilkanaście stopni ponad wschodnim horyzontem mamy szansę dojrzeć Urana, 4° ponad oświetloną w 57% tarczą Księżyca. By odróżnić Urana od zbliżonych jasnością okolicznych gwiazd, wystarczy pamiętać, że w przeciwieństwie do migoczących odległych gwiazd, planety świecą zdecydowanie spokojniejszym, stabilnym światłem. To jednak wyzwanie dla ambitniejszych obserwatorów nieba.

Dostrzeżenie trzeciej koniunkcji, z Wenus, byłoby bez porównanie łatwiejsze, gdyby nie to, że ma miejsce wieczorem, podczas gdy Wenus w drugiej połowie tego roku pełni rolę Gwiazdy Porannej. W czasie największego zbliżenia, w sobotę około 16.30, Księżyc znajdzie się 3,3° od Wenus. Rano, nawet z początkiem świtu, na tle rozświetlonej dość znacznie południowo-wschodniej strony nieba, bez trudu powinniśmy dostrzec Wenus też całkiem już blisko, bo 5,5° od wąskiego, 18-procentowego księżycowego sierpa.

W najbliższych tygodniach Wenus szczególnie długo widoczna jest na porannym niebie, a to w związku z przypadającą we czwartek jej zachodnią elongacją, czyli oddaleniem na niebie na prawie 46° na zachód od Słońca. Z początkiem tego tygodnia Jutrzenka wschodzi 3 h 35 min przed Słońcem, z końcem tygodnia widoczna już o 10 min dłużej, a w pierwszej dekadzie września pojawiać się będzie nawet 4 h wcześniej niż Słońce. Dwa miesiące przed opozycją, z każdą kolejną nocą coraz dłużej widoczny jest również na niebie Mars. Na początku tego tygodnia Czerwona Planeta wschodzi prawie 1,5 h przed północą, za tydzień, już o 20 min wcześniej. Jednocześnie stale wzrasta jasność Marsa: na razie 3,5-krotnie ciemniejszy od Jowisza i tyleż jaśniejszy od Saturna, podczas październikowej opozycji nawet o 30% przekroczy swym blaskiem Jowisza.

Po lipcowych opozycjach Jowisza i Saturna, obie te planety-olbrzymy widoczne są od pierwszych chwil nocy, do zachodu 1–2 h przed świtem. Na razie odległe od siebie na 8°, za miesiąc, początkowo powoli, zaczną zmniejszać wzajemny dystans, by 21 grudnia, podczas wyjątkowo bliskiej wzajemnej koniunkcji zbliżyć się do siebie na zaledwie 0,1°.

Najatrakcyjniejszym zazwyczaj zjawiskiem połowy sierpnia są słynne meteory z roju Perseidów. Aktywne od 17 lipca do 24 sierpnia, największe nasilenie wykazują 12 lub 13 sierpnia, kiedy w ciągu godziny można zaobserwować liczne meteory, pojawiające się 2–3-minutowymi seriami po kilka–kilkanaście przelotów, łącznie nawet do ponad 100 meteorów w ciągu każdej godziny. Radiant, czyli miejsce wśród gwiazd, z którego wydają się wybiegać te tzw. „spadające gwiazdy” znajduje się wysoko, w północnej, okołobiegunowej części konstelacji Perseusza. W obserwacjach, które najlepiej prowadzić w drugiej połowie nocy, nie powinien przeszkadzać, świecący już tylko około 1/4 swej tarczy Księżyc, na pograniczu konstelacji Raka i Lwa.

Wygląd wieczornego nieba również tym razem niewiele różni się od tego sprzed tygodnia. Około 23.00 góruje gwiezdny symbol trwającej w najlepszej postaci obecnej pory roku, Trójkąt Letni, z sięgającymi niemal zenitu dwoma północnymi wierzchołkami – Wegą z Lutni i Denebem z Łabędzia, zaś wytyczający południowy wierzchołek Altair z Orła wznosi się na blisko 50° ponad południowy horyzont. W tej części nieba, zdecydowanie jednak jasnością dominuje, goszczący w konstelacji Strzelca Jowisz w towarzystwie Saturna, zaś nisko ponad wschodnim horyzontem czerwonawym światłem błyszczy Mars w Rybach. Na południowym wschodzie bez trudu odnajdziemy również Jesienny Kwadrat Pegaza, najwyżej wznoszący się 2–2,5 h po północy, symbol kolejnej pory roku, od której dzieli nas jeszcze prawie 1,5 miesiąca.

Przez ten tydzień, na naszej szerokości geograficznej o kolejne 20 min, do 14 h i 19 min, skróceniu ulegnie dzień.

Pora na część zagadkową naszego spotkania. W zagadce sprzed tygodnia należało policzyć o ile jeszcze skróci się dzień do dnia jesiennej równonocy. Tu należy przypomnieć, że tradycyjnie dniem równonocy jesiennej nazywamy dzień, gdy Słońce osiąga punkt Wagi, co ma miejsce 22 września, kiedy w Katowicach dzień trwa jeszcze 12 h 10 min. zaś faktyczne zrównanie długości dnia i nocy ma miejsce 2,5–3 doby później i dopiero 25 września dzień trwa równo 12 h.  W zależności od tego, względem długości którego z tych dni wykonamy obliczenia, otrzymamy dwa różniące się o 10 min wyniki. Większość odpowiadających na pytanie brało pod uwagę 1. wariant, z wynikiem 2 h 48 min, ale jak najbardziej usprawiedliwiony był również 2. wariant, z wynikiem 2 h 58 min.

A oto dzisiejsze pytanie, nawiązujące do sierpniowego zjawiska Perseidów. Czym różnią się meteory od meteorytów?

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 13 sierpnia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA