Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia 4-10.10.2020
03.10.2020
16:22:00

Według zapowiedzi synoptyków, ten trzeci już jesienny tydzień ma być okresem dość ciepłych, po połowie pogodnych i deszczowych dni. Ale, jak to ostatnio już nieraz bywało, miejmy nadzieję, że i tym razem rzeczywistość okaże się pogodniejsza. 


 

Nadal w najszybszym w roku tempie, zarówno wieczorem jak i rano ubywa dnia a przybywa nocy. W Katowicach, w niedzielę 4 października, dzień trwa od godz. 6.49 do 18.15, a więc 11 h 26 min, w sobotę 10 października znów o 26 min krócej: od 7.00 do 18.00, a więc dokładnie 11 h – to jeszcze prawie o 3 h dłużej niż podczas zimowego przesilenia. Wysokość przyspieszającego w tym czasie z godz 12.32 na 12.30 górowania Słońca maleje o ponad 2,5°, do 32,5°, ale to wciąż jeszcze dwukrotnie wyżej niż w pierwszym dniu zimy. 

Ten tydzień upływa pod znakiem malejącego Księżyca. Po bliskim spotkaniu rankiem 3 października, prawie jeszcze 99% Księżyca z Marsem, na pograniczu konstelacji Ryb, Wieloryba i Barana, do końca kolejnego tygodnia, nocą z 10/11 października, z oświetloną już tylko w 41% tarczą, dotrze on do gwiazdozbioru Raka. Po drodze napotka tylko jedną planetę, Urana, praktycznie niedostrzegalnego gołym okiem, zwłaszcza gdy w pobliżu niebo rozświetla niemal całą jeszcze tarczą Księżyc. Koniunkcja będzie jednak miała miejsce w niedzielę w środku dnia, więc ewentualną obserwację musimy zaplanować jeszcze przed niedzielnym świtem, gdy Księżyc dzielić będzie od Urana jeszcze odległość około 6°. We wtorek wieczorem, wschodzący dopiero kwadrans po 20.00, świecący 80% swej tarczy, około 22.30 Księżyc przewędruje tuż ponad Hiadami, otwartą gromadą gwiazd, tworzącą na niebie wyobrażenie Głowy Byka, swą południową krawędzią mijając w odległości 0,35° jedną z najjaśniejszych gwiazd gromady, Ain zwaną też Północnym Okiem Byka. Nocą z czwartku na piątek, już tylko 60%, przejdzie kolejno nieco ponad 1° na północ od pierwszych dwóch jasnych, 3. wielkości gwiazd konstelacji Bliźniąt: eta i mi Geminorum, zwanych Tejat Prior i Tejat Posterior wyobrażających przednią i tylną stopę Kastora, jednego z dwóch mitologicznych braci. 

Poza istotnym udziałem Księżyca, od dłuższego już czasu niewiele zmienia się z tygodnia na tydzień w wyglądzie wieczornego nieba. Oprócz górujących krótko po zmierzchu letnich gwiazdozbiorów, dopiero 2 h przed północą ustępujących miejsca konstelacjom jesiennym, z Wodnikiem, Wielorybem, Pegazem i Rybami, uwagę wciąż przykuwają 3 jasne planety. Górujące w odstępie 0,5 h po sobie krótko po zmierzchu, Jowisz i Saturn w ciągu tygodnia zmniejszyły o 0,5° wzajemny dystans na niebie, w końcu omawianego tygodnia świecąc już niespełna 7° od siebie. Aż do końca jesieni śledzić będziemy systematycznie zmniejszającą się odległość między Jowiszem i również jasnym, choć 12 razy ciemniejszym od sąsiada Saturnem, która 21 grudnia stopnieje do 0,1°. Od pierwszych godzin nocy, nisko jeszcze na wschodzie, o 30% jaśniej nawet od Jowisza, w południowo-wschodnim krańcu konstelacji Ryb błyszczy Mars, krótko przed przypadającą nocą 13/14 października jego opozycją. 

Wobec braku na niebie ciekawszych wydarzeń astronomicznych w tym tygodniu, z początkiem października zajrzyjmy również do harmonogramu pozostałych interesujących wydarzeń miesiąca. Pod koniec nocy 13/14 października, 2,5 doby przed nowiem, wąski już sierp Księżyca przewędruje 3,5° ponad Wenus, co zwykle owocuje malowniczym obrazem obu obiektów, zwłaszcza na tle rozjaśniającego się o świcie nieba. Wieczorem 21 października świecący już prawie 1/3 tarczy, krótko przed zachodem Księżyc ciemną krawędzią swej tarczy zakryje jedną z najjaśniejszych gwiazd konstelacji Strzelca, wytyczającą górny wierzchołek jego łuku. Nocą 22/23 października, w odstępie niespełna 11 h, Księżyc w I kwadrze spotka się z wędrującymi już od siebie o kolejne 2° bliżej Jowiszem i Saturnem, natomiast 29 wieczorem zaledwie 2 doby przed pełnią, spotka się po raz kolejny z Marsem, przechodząc tym razem 3,5° na południe od Czerwonej Planety. 

W związku z przypadającą z końcem tego miesiąca opozycją Urana, zarówno w październiku jak i listopadzie najlepsze są warunki obserwacji za pomocą choćby niewielkiej lornetki, tej praktycznie nawet w maksimum jasności niedostrzegalnej gołym okiem planety. Oczywiście o szczegółach tych i innych zjawisk mówić będziemy podczas naszych kolejnych radiowych spotkań z astronomią. Warto również przypomnieć, że jeszcze tylko przez 3 tygodnie będziemy posługiwać się czasem letnim, od niedzieli 25 października przechodząc na zimowy czas środkowoeuropejski. 

Pora na zagadkową część dzisiejszej Gwiaździarni, W ostatniej zagadce września mieli Państwo za zadanie wskazanie, która spośród najjaśniejszych obecnie planet, w szczególnie korzystnym usytuowaniu względem Ziemi, osiągać może na niebie największe rozmiary kątowe. Do wyboru były więc Wenus, Mars i Jowisz. Kątowe rozmiary tarczki danej planety zależą zarówno od rzeczywistych jej wymiarów, jak i odległości, z jakiej ją w danej chwili oglądamy. Ten ostatni czynnik zmienia się w bardzo szerokich granicach, przez co duży jest również zakres kątowych rozmiarów danej planety. Wartości te niekiedy bywają dość rozbieżne, w zależności od źródła, które je podaje. Za najbardziej rzetelne wartości możemy przyjąć rozmiary kątowe: dla Wenus, od 9,6” gdy jest najdalej od Ziemi, w górnej koniunkcji ze Słońcem, do 66” w trakcie największego zbliżenia podczas jej dolnej koniunkcji. Dla Jowisza, największej rzeczywistymi rozmiarami planety, kątowe rozmiary zmieniają się od 30,4” podczas koniunkcji ze Słońcem do 50,1” gdy jest w opozycji, zaś dla Marsa – odpowiednio: od 3,1” do 25,2”. Jak widzimy, właściwą odpowiedzią było wskazanie Wenus. 

Przed kolejnym pytaniem podsumujmy cykl 4 wrześniowych zagadek. Otrzymaliśmy łącznie 89 odpowiedzi od 26 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to: Adam z Tuchomii, Adam z Bielska-Białej, Anna z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Krystyna z Jaworzna, Marek z Woźnik, Mariusz z Reńskiej Wsi, Paweł z Kościana, Piotr z Krzanowic, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Zygmunt z Brennej.

 Spośród 21 autorów co najmniej 3 poprawnych odpowiedzi kolejny honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Września przypadł p. Adamowi z kaszubskiego Tuchomia. Gratulujemy! 

Pora na dzisiejszą zagadkę. Podczas tegorocznej opozycji do Słońca Mars zbliży się do Ziemi na odległość 0,419 au. Znacznie bliższe opozycje nazywamy wielkimi opozycjami Marsa. Ostatnią taką wielką opozycję, ze zbliżeniem Marsa na odległość 0,386 au do Ziemi, obserwowaliśmy 21 lipca 2018 roku. Oto pytanie: jak często powtarzają się opozycje Marsa i za ile lat będzie miała miejsce kolejna jego wielka opozycja?  

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 8 października. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.




Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA