Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 30.01–05.02.2022
29.01.2022
17:04:00

To kolejny tydzień z małymi szansami na bezchmurne niebo. Szkoda, bo tym razem, w związku z wtorkowym nowiem, przez kilka kolejnych nocy w obserwacjach nieba nie będzie przeszkadzał Księżyc.


 

Nocą z czwartku na piątek, 3/4 lutego, tegoroczna zima mija półmetek, więc pod koniec tego tygodnia od zimowego przesilenia dzielić nas będzie już więcej niż od wiosennego zrównania dnia z nocą. Na razie jednak, mimo dni zauważalnie już dłuższych od tego najkrótszego w roku, noce wciąż są jeszcze wyraźnie dłuższe od dni. W Katowicach, w niedzielę 30 stycznia, od wschodu o godz. 7.21 do zachodu o 16.34, Słońce wędruje ponad horyzontem 9 h 13 min, o 11.57 wznosząc się najwyżej, na 22,1°. W sobotę 5 lutego, od 7.12 do 16.44 dzień potrwa 9 h 32 min, o kolejne 19 min dłużej, zaś w przypadające minutę później prawdziwe południe, Słońce wzniesie się już na 23,9° ponad horyzont, a więc o blisko 2° wyżej. W porównaniu z zimowym przesileniem, dzień będzie już o 1,5 h dłuższy, a wysokość górowania Słońca o ponad 1,5° większa. 

Gdyby nieba nie przesłaniały chmury, w niedzielny ranek bardzo już wąski sierp Księżyca moglibyśmy dostrzec krótko przed świtem, wschodzący 52 min przed Słońcem. W poniedziałek, niemal dokładnie dobę przed nowiem, Księżyc wschodzi prawie równocześnie ze Słońcem, a zachodzi 80 min przed zachodem Słońca. Pierwszą szansę dostrzeżenia ponownie „rosnącego” Księżyca możemy mieć dopiero w środę wieczorem, gdy świecący 3% tarczy na tle gwiazdozbioru Wodnika, zachodzi niespełna 1 h po zmierzchu. W Wodniku od 1,5 miesiąca gości Jowisz, a od 11 lat Neptun. Nocą z środy na czwartek Księżyc osiąga koniunkcję, niespełna 5° na południe od Jowisza, więc w środowy wieczór mamy szansę dostrzec go 6,5° poniżej tego planetarnego olbrzyma. Dobę później, korzystając z dobrej lornetki, mamy też szansę dostrzeżenia wciąż wąskiego jeszcze księżycowego sierpa, 6° na południe od Neptuna, kilka godzin przed koniunkcją obu obiektów. To piąta i ostatnia już w tym tygodniu koniunkcja Księżyca z planetą. Jeszcze 2 doby przed nowiem, nocą z niedzieli na poniedziałek, 6% Księżyc osiąga koniunkcję 11° od południa z Wenus, a kolejnej nocy, dobę przed nowiem, 8° od południa mija Merkurego. Niestety, niewielkie są szanse dostrzeżenia tych koniunkcji, zaś nie ma najmniejszych szans zaobserwowania kolejnej, z Saturnem, mającej miejsce 6 h po nowiu. Do sobotniego wieczora, z oświetloną już niemal 1/4 tarczy, Księżyc dotrze do pogranicza Wieloryba i Ryb, goszcząc na niebie przez ponad 6 h po zachodzie Słońca. 

W ślad za Wenus, która w ubiegłą sobotę, po 6 tygodniach poruszania się na tle gwiazd wstecz, czyli ze wschodu na zachód, powróciła do ruchu prostego, w ten piątek do ruchu prostego powraca również Merkury. W jego przypadku, kreślenie charakterystycznej planetarnej pętli, na pograniczu konstelacji Strzelca i Koziorożca, trwało zaledwie 3 tygodnie. Kolejną pętlę, tym razem jako zygzak, Merkury zakreślać będzie na tle Byka od połowy maja do pierwszych dni czerwca, zaś trzecią, ostatnią w tym roku, ponownie o kształcie regularnej pętli, 4 miesiące później, w Pannie. Z wyjątkiem Urana, na razie zachodzącego około północy, pozostałe planety skupione są w niewielkich kątowych odległościach od Słońca, zachodząc z początkiem nocy lub wschodząc krótko przed świtem. W piątek, wraz z koniunkcją ze Słońcem, na blisko miesiąc z nieba znika Saturn, za miesiąc w ślad za nim pójdą kolejno Jowisz i Neptun, a z początkiem maja Uran. Powstałą w ten sposób planetarną pustkę na wieczornym niebie, na przełomie kwietnia i maja wypełni Merkury, podczas najlepszego w tym roku okresu jego wieczornej widoczności. 

Miejmy jednak nadzieję, że nie zabraknie na wiosennym niebie bezchmurnej pogody, by cieszyć się przynajmniej gwiezdnym wystrojem wieczornego nieba. Na razie, choć to już półmetek zimy, tuż po zmierzchu ponad południowym horyzontem dominują na niebie ostatnie konstelacje jesienne. Na prawie 50° wznosi się głowa ogromnego Wieloryba, 4. pod względem powierzchni gwiazdozbioru całego nieba. Na jego grzbiecie opiera się zodiakalna konstelacja Ryb, a na głowie Baran. Dopiero około 21.00 w ich miejsce przenoszą się gwiazdozbiory zimowe, najjaśniejsza grupa gwiazd całego nieba, w której wyróżnia się 6 konstelacji, których najjaśniejsze gwiazdy wytyczają wierzchołki Sześciokąta i Trójkąta Zimowego – gwiezdnych symboli obecnie panującej pory roku. Zdecydowanie dominuje wśród nich 7 gwiazd Oriona, z najjaśniejszymi: białym Rigelem i czerwoną Betelgezą, a także Procjon z Małego Psa oraz najjaśniejsza po Słońcu gwiazda całego naszego nieba, Syriusz z konstelacji Wielkiego Psa. Wtedy też na wschodzie dostrzec możemy pierwszy wiosenny gwiazdozbiór Lwa, a 2,5 h przed północą spod południowo-wschodniego horyzontu wychyla się jasno pomarańczowy Arktur z konstelacji Wolarza, najjaśniejsza gwiazda wiosennego obszaru nieba, znana również jako Gwiazda Wiosenna. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na ornitologiczno-astronomiczne pytanie sprzed tygodnia, o liczbę gwiazdozbiorów noszących nazwy ptaków, jako poprawne przyjąć można było odpowiedzi pomiędzy 7 a 9. Niewątpliwie ptasie nazwy noszą, widoczne z naszych szerokości geograficznych w całości, konstelacje Łabędzia, Orła, Kruka i Gołębia, ale także położone znacznie dalej na południe: Żuraw, Tukan i Paw. Należy do nich również Rajski Ptak, którego poprawna obecnie gatunkowa nazwa to Cudowronek. Do grupy tej można również zaliczyć gwiazdozbiór Feniksa, choć to jedynie mityczny ptak, symbol Słońca. Nie sposób jednak uznać za „ptasie”, gwiazdozbiory Pegaza, a zwłaszcza Ryby Latającej, tylko dlatego, że mają coś wspólnego z lataniem. 

A oto dzisiejsza zagadka. Proszę wymienić przynajmniej dwa z trzech gwiazdozbiorów o powierzchni większej od Wieloryba. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 3 lutego. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.      




Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA