Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 05.06 - 11.06.2022
04.06.2022
14:43:00

Prawdopodobnie czeka nas kolejny w miarę ciepły, ale deszczowy i burzowy tydzień. Wraz z niemal już najkrótszymi nocami i coraz silniej rozświetlającym wieczorne niebo Księżycem, to niezbyt dobre warunki na podziwianie zwłaszcza tych słabszych obiektów astronomicznych.


Przypomnijmy, że już od ostatnich dni maja aż do połowy lipca, na naszej szerokości geograficznej nie mamy całkowicie ciemnych nocy, bo nawet o północy Słońce nie zanurza się na 18° pod horyzont, co jest koniecznym warunkiem, aby wygasły resztki rozproszonego w ziemskiej atmosferze słonecznego światła. W Katowicach, w niedzielę 5 czerwca, od wschodu Słońca o godz. 4.36 do zachodu o 20.49 dzień trwa 16 h 13 min, a o godz. 12.42, w prawdziwe południe Słońce wznosi się na 62,3° ponad nasz horyzont. W sobotę 11 czerwca, od 4.34 do 20.54 Słońce wędruje ponad horyzontem 16 h 20 min – to już tylko o 5 min krócej od najdłuższego w roku, dnia letniego przesilenia, a o 12.44 góruje na wysokości 62,8°, zaledwie o 0,4° niżej niż w pierwszym dniu lata. W środku tygodnia, liczona od zmierzchu do świtu cywilnego w miarę ciemna noc trwa już tylko 6 h i kwadrans. Z kolei od zmierzchu do świtu żeglarskiego, gdy Słońce wędruje przynajmniej 12° pod horyzontem, najciemniejsza obecnie część nocy to zaledwie nieco ponad 4 h.

Najciemniejszej nocy astronomicznej w ogóle nie ma. Rosnący po nowiu przed tygodniem Księżyc, nocą z niedzieli na poniedziałek, z oświetloną w 1/3 tarczą w zachodniej części gwiazdozbioru Lwa, gości na niebie do godz. 1.18. Po pierwszej kwadrze we wtorek po południu, aż do zachodu prawie 2 h po północy. dociera niemal do granicy z Panną. Po jakby symbolicznym rozstaniu z Wiosennym Trójkątem i nie napotkawszy po drodze żadnej z planet, w kończącą omawiany tydzień sobotę, Księżyc dociera do granicznej pomiędzy wiosennym a letnim niebem konstelacji Wagi, by oświetlony już w 91% zniknąć pod horyzontem tuż przed 3.00 w nocy, 1 h przed świtem.

Licząc na to, że jednak uda nam się porównać przytoczone tu opisy nieba z jego faktycznym wyglądem, spróbujmy pokrótce przedstawić, jak zmienia się gwiezdny wystrój naszego nieba w ciągu krótkiej czerwcowej nocy. Jeśli mielibyśmy wzrokowy dostęp do całej znajdującej się w danej chwili ponad horyzontem części nieba, tuż po zmierzchu cywilnym moglibyśmy odnaleźć 4 najjaśniejsze, zerowej wielkości gwiazdy przypisywane trzem porom roku. Najwyżej, na blisko 60° ponad południowy horyzont wznosi się, górujący kwadrans po 22.00 Arktur z gwiazdozbioru Wolarza, na zachodzie tuż nad horyzontem Procjon z zimowego Małego Psa, nieco dalej na północ, 15° ponad horyzontem najjaśniejsza w Woźnicy Kapella, a na wschodzie błyszcząca 42° ponad horyzontem Wega z Lutni, najjaśniejsza gwiazda Trójkąta Letniego. Wraz z nieco ciemniejszymi, pierwszej wielkości gwiazdami Lwa i Panny – Regulusem i Spiką oraz Łabędzia i Orła – Denebem i Altairem w komplecie prezentują się na niebie Wiosenny i Letni Trójkąt.

Gdy pod koniec krótkiej nocy, 0,5 h przed świtem najwyżej ponad południowy horyzont wznosi się Trójkąt Letni, prawie 20° ponad zachodnim wciąż dominuje Arktur czyli Gwiazda Wiosenna, a na północnym wschodzie 12° ponad horyzontem błyszczy, nigdy u nas nie zachodząca, okołobiegunowa Kapella. Ale to nie gwiazdy, a planety dominują nad ranem na naszym niebie. Tak zmienia się niebo w połowie omawianego tygodnia. Niemal identyczny rozkład gwiazd na niebie, w końcu tygodnia będziemy mogli oglądać już kwadrans wcześniej, zaś na początku tygodnia musimy odczekać kwadrans dłużej. Czas, po jakim gwiazdy powracają do tych samych położeń względem horyzontu nosi nazwę doby gwiazdowej. Jest on o prawie 4 min krótszy od, odmierzanej przez nasze zegary, średniej doby słonecznej, trwającej dokładnie 24 h. Różnica ta po tygodniu osiąga prawie 28 min a po miesiącu około 2 h, więc z początkiem lipca taki sam „rozkład jazdy” gwiazd będzie obowiązywał 2 h wcześniej, jeszcze za dnia.

W ciągu tygodnia niewiele zmieniają się położenia planet, zwłaszcza tych dalszych. Przed północą nadal nieobecne na niebie, pod koniec nocy, w południowo-wschodniej stronie nieba dominują 4 jasne planety, kolejno: Saturn, Jowisz, Mars i tuż nad horyzontem najjaśniejsza Wenus. O tej porze Księżyc jest już pod horyzontem na zachodzie, więc posługując się niewielkim teleskopem lub przynajmniej dobrą lornetką, 10° na zachód od Jowisza możemy również dostrzec najciemniejszą z wszystkich planet, Neptuna, trudnego jednak do identyfikacji w bliskim sąsiedztwie jaśniejszych od niego gwiazd. Największy udział w zmianach wyglądu nieba, wyraźny nawet z nocy na noc, ma oczywiście Księżyc, nie tylko z powodu comiesięcznego cyklu zmian wyglądu jego tarczy, ale również najszybszego poruszania się na tle gwiazd.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na początek podsumujmy cykl 4 zagadek miesiąca maja. Otrzymaliśmy na nie łącznie 87 poprawnych odpowiedzi od 23 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion:

Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śl., Hanna i Tadeusz z Rudy Śl., Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Paweł z Kościana, Piotr z Gliwic, Piotr z Krzanowic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Maja trafia tym razem do Pana Przemysława z Krakowa. Gratulacje!

W zagadce sprzed tygodnia chodziło oczywiście o dwa niewielkie gwiazdozbiory: starożytny Trójkąt oraz niewidoczny na naszym niebie, wprowadzony dopiero w 1603 roku Trójkąt Południowy.

A oto dzisiejsza zagadka. Charakterystyczne układy gwiazd nie stanowiące oficjalnych gwiazdozbiorów nazywamy asteryzmami. Są nimi np. gwiezdne symbole pór roku. Proszę podać nazwy przynajmniej dwóch innych znanych asteryzmów. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 9 czerwca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.   



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA