Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 31.07-06.08.2022
30.07.2022
15:45:00

Przed nami kolejny ciepły, a momentami nawet upalny letni tydzień, z przewagą słonecznych dni i pogodnych nocy.


Dobiega końca pierwsza połowa tegorocznego astronomicznego lata: 7 sierpnia rano ta najdłuższa i najcieplejsza na północnej półkuli Ziemi pora roku osiągnie swój półmetek. Przez dłuższy czas mało zauważalne zmiany w długości dni i nocy zaczynają być już coraz wyraźniejsze, nie tylko przez wcześniej zapadający zmierzch, ale również coraz późniejsze wschody Słońca. Wciąż dnie są wyraźnie dłuższe od nocy, jednak miłośników gwiazd cieszą coraz dłuższe i najczęściej ciepłe letnie noce. W Katowicach, w niedzielę 31 lipca, od wschodu Słońca o godz. 5:11 do zachodu o 20:29, dzień trwa jeszcze 15 h 18 min, a kończąca się o 5:12 ponownym wschodem Słońca, noc z niedzieli na poniedziałek, już 8 h 43 min. W sobotę 6 sierpnia dzień potrwa u nas od godz. 5:19 do 10:19, a więc dokładnie 15 h, zatem w ciągu tego tygodnia ubędzie 18 min dnia i o tyleż wydłuzy się noc. Przez cały ten tydzień Słońce będzie górowało, czyli wznosiło się najwyżej ponad horyzont 10 min przed godz. 13:00, jednak w niedzielę osiągając wysokość 58,0°, która do przyszłej soboty zmaleje o ponad 1,5°, do 56,4°. W porównaniu z pierwszym dniem astronomicznego lata, dniem letniego przesilenia, ostatni dzień tego tygodnia będzie na razie o 1 h 25 min krótszy, a wysokość górowania o 5,2° niższa.

Po nowiu w miniony czwartek, w tym tygodniu z każdym wieczorem coraz dłużej obserwować będziemy rosnący Księżyc. W niedzielę, wąziutki jeszcze, niespełna 9% sierp Księżyca w centum gwiazdozbioru Lwa, znika z nieba zaledwie 1 h po zmierzchu. W poniedziałek, już w zachodniej części konstelacji Panny, z oświetloną w 15% tarczą gości na niebie zaledwie kwadrans dłużej. Dopiero w piątek docierając do kolejnego gwiazdozbioru, Wagi, w środku dnia osiągnąwszy pierwszą kwadrę, po zmierzchu Księżyc niemal w centrum tej konstelacji błyszczy oświetloną już w 54% tarczą, by skryć się pod horyzontem 40 min przed północą. Również w ostatnią noc omawianego tygodnia, zachodząc kwadrans przed północą Księżyc nie zahaczy o drugą połowę nocy, na tle wąskiego północnego skrawka gwiazdozbioru Skorpiona świecić będzie już niemal 2/3 swej tarczy.

Po zakończonej w ubiegłym tygodniu serii koniunkcji naszego naturalnego satelity ze wszystkimi planetami, przez cały ten tydzień nie zaobserwujemy żadnego, mniej lub bardziej spektakularnego spotkania Księżyca z którąś z planet. Pierwszą będzie, dopiero w kolejnym tygodniu, koniunkcja z Saturnem. Za to już teraz nie do końca próżnują w tej dziedzinie dwie planety. Z powodu bez porównania szybciej od planet wędrującego po niebie Księżyca, każdego miesiąca mija on na niebie zazwyczaj wszystkie planety, a niektóre niekiedy nawet dwukrotnie, natomiast wzajemne koniunkcje planet są rzecz jasna znacznie rzadsze. W przypadku koniunkcji dwóch planet, zachodzącej pod horyzontem, ich zbliżenie można również dłużej oglądać, bo zazwyczaj przez kilka godzin niezauważalnie zmienia się ich wzajemna odległość.

Nocą z poniedziałku na wtorek, krótko przed godz. 2:00, w południowo-wschodniej części gwiazdozbioru Barana, dość jasny, prawie zerowej wielkości gwiazdowej Mars zbliży się na 1,3° do 170 razy ciemniejszego Urana. Obydwie planety będą wówczas  niemal dokładnie 20° ponad wschodnim horyzontem. Blisko godzinę przed świtem cywilnym, 2 h po największym zbliżeniu, planety będą nadal 1,3° od siebie. Z powodu niewielkiej jasności Urana, choć nieznacznie wyższej od granicy dostrzegalności obiektów nieuzbrojonym okiem, do obserwacji wystarczy niewielka nawet lornetka, natomiast niewątpliwym ułatwieniem w odnalezieniu Urana będzie dobrze widoczny 1,3° niżej jasny Mars. Koniunkcje Marsa z Uranem powtarzają się co niespełna 2 lata, a więc około 25-krotnie rzadziej niż Księżyca z każdą z tych planet. Składają się na to zarówno okres obiegu Słońca przez Marsa i Urana jak również ruch obiegowy Ziemi. Kolejne dwie będą znacznie bliższe od tegorocznej. Podczas koniunkcji 4 lipca 2026 roku Mars znajdzie się zaledwie 5,5’S od Urana, zaś 23 czerwca 2028 roku już 11,5’ na północ od swego odległego planetarnego sąsiada.

W tym tygodniu, krótko po zmierzchu, na wieczornym niebie oprócz Księżyca dominują nadal gwiazdozbiory 3 pór roku. Nisko nad zachodnim horyzontem wciąż dostrzec można Lwa, Pannę i Wolarza, których najjaśniejsze gwiazdy wytyczają wierzchołki Wiosennego Trójkąta, zaś nisko na wschodzie komplet gwiazd Jesiennego Kwadratu Pegaza. Jak na połowę lata przystało, południowe niebo zdobią wyłącznie letnie konstelacje – te najbardziej wyraziste gwiazdy Lutni, Łabędzia i Orła wytyczające wznoszący się wysoko Trójkąt Letni, mniej rzucające się w oczy Herkules i Wężownik z Wężem oraz nisko ponad horyzontem Skorpion z bardzo jasnym czerwonym Antaresem.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o liczbę obiektów, których tranzyty mogłyby być obserwowane z powierzchni Marsa. Zagadka sprawiła nieco więcej kłopotów niż można było się spodziewać. Takich obiektów jest sześć. To 3 planety: Merkury, Wenus i Ziemia i 3 w sumie ich księżyce: ziemski Księżyc oraz marsjańskie Fobos i Deimos. Problemem często były księżyce. Na ziemskim niebie, przejście na tle Słońca dorównującego mu kątowymi rozmiarami naszego Księżyca, czyli de facto jego tranzyt, to inaczej zaćmienie Księżyca. Zupełnie inaczej, jako niedostrzegalny gołym okiem maleńki punkcik o kątowej średnicy 4”, wygląda on oglądany z powierzchni Marsa, na tle o 1/3 mniejszej niż u nas słonecznej tarczy. Zaledwie 3,6-krotnie większym punkcikiem jest również oglądana z Marsa nasza Ziemia. Znacznie lepiej prezentują się tam, wprawdzie bardzo bliskie Marsowi, ale niewielkie jego naturalne satelity: Fobos i Deimos, o 3- i 10-krotnie mniejszych średnicach kątowych niż Księżyc widoczny z Ziemi.

A oto dzisiejsza zagadka. Kiedy zostały odkryte jedyne dwa naturalne satelity Marsa, Fobos i Deimos? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 4 sierpnia.

Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA