Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 01.08–07.08.2021
31.07.2021
15:01:00

Pierwszy tydzień sierpnia, to zarazem końcówka pierwszej połowy lata. Nocą z piątku na sobotę, 6/7 sierpnia tegoroczne astronomiczne lato minie półmetek. Dnie są już zauważalnie krótsze od tych sprzed 1,5 miesiąca, z dnia letniego przesilenia, a i tempo tego procesu coraz szybsze.


W Katowicach, w niedzielę 1 sierpnia, od wschodu o godz. 5.13 do zachodu o 20.27, Słońce wędruje ponad horyzontem 15 h 14 min, w sobotę 7 sierpnia, od 5.21 do 20.17, już tylko 14 h 56 min, a więc dzień ulega skróceniu o kolejne 18 min i będzie już o prawie 1,5 h krótszy od tego najdłuższego, pierwszego dnia lata. W prawdziwe południe przypadające, podobnie jak poprzednio o godz. 12.50, wysokość górowania zmniejsza się o ponad 1,5°, z 57,6° do 56,0° nad naszym horyzontem i w końcu tygodnia będzie już o 7,2° niższa niż w dniu letniego przesilenia.

Coraz wcześniej zapadający zmierzch i dłuższe noce, z prawie już 4-godzinną najciemniejszą ich częścią, nocą astronomiczną, to lepsze z tygodnia na tydzień warunki obserwacji nocnego nieba. W tym tygodniu nieba nie rozświetla już tak mocno ani długo Księżyc, po sobotniej ostatniej kwadrze, teraz zmierzający do nowiu. Nocą z niedzieli na poniedziałek, oświetlona w 37% księżycowa tarcza wtacza się na nasze niebo dopiero 2 min po północy, błyszcząc na pograniczu gwiazdozbiorów Barana i Byka, 8° poniżej Plejad. Kolejnej nocy, z poniedziałku na wtorek, już 28-procentowy Księżyc wschodzi 22 min później, pomiędzy Plejadami a Aldebaranem, najjaśniejszą gwiazdą zimowej konstelacji Byka. Nocą z środy na czwartek, 1,5 h po północy, po opuszczeniu konstelacji Byka, świecący już tylko 12% swej tarczy, Księżyc dociera do kolejnej zodiakalnej konstelacji Bliźniąt, którą opuści dopiero pod koniec nocy z piątku na sobotę 1,5 doby przed nowiem, jako bardzo już wąziutki sierp. Tym razem jedyną planetą, jaką napotka na swej drodze Księżyc, jest Uran, którego w niedzielę 1 h przed świtem, świecący niemal połową swej tarczy, mija od południa w odległości niespełna 2,5°.

W tę niedzielę po południu ma miejsce górna koniunkcja Merkurego ze Słońcem. Przypomnijmy, że to określenie oznacza przejście Merkurego poza Słońcem. W takim układzie Merkury osiąga maksimum swej jasności, jednak na niebie dzieli go od Słońca najmniejsza kątowa odległość. Tym razem Merkury o jasności –2,1 magnitudo znajdzie się stosunkowo daleko, 1,7° na północ od słonecznej tarczy. Przez cały sierpień i wrzesień Merkury zachodzić będzie po Słońcu, jednak już podczas zmierzchu, więc po niezłych warunkach porannej widoczności Merkurego w 1. dekadzie lipca, na kolejną okazję dostrzeżenia tej planety przyjdzie nam czekać do połowy października, również przed świtem. Przez cały sierpień podobne są warunki widoczności Wenus, wędrującej przez gwiazdozbiory Lwa i Panny, która na razie zachodzi 40 min po zmierzchu, z końcem miesiąca o 6 min szybciej, za to nieznacznie jaśniejsza. Również Mars, powoli, ale konsekwentnie skraca czas swej widoczności, na razie zachodząc kwadrans, ale w końcu tygodnia zaledwie kilka minut po zmierzchu.

Sierpień to najlepszy w całym roku okres widoczności planetarnych olbrzymów: Jowisza i Saturna. W najbliższy poniedziałek przypada opozycja, goszczącego w centrum gwiazdozbioru Koziorożca Saturna, co pozwala na jego całonocną widoczność. Podczas opozycji ze Słońcem, planeta znajduje się najbliżej Ziemi, osiągając największą jasność. Podobnie, 20 sierpnia w opozycji znajdzie się Jowisz, na granicy konstelacji Koziorożca i Wodnika, już teraz bardzo jasny, wschodzący pod koniec zmierzchu, praktycznie więc widoczny przez całą noc. Przez większą część nocy widoczne są również pozostałe planety-olbrzymy. Neptun, na pograniczu Wodnika i Ryb, 1,5 miesiąca przed opozycją wschodzi już 3 kwadranse po zmierzchu. Uran, w centrum gwiazdozbioru Barana, którego opozycja przypada na początku listopada, na razie wschodzi kwadrans przed północą.

Wędrujący przez zimowe gwiazdozbiory, malejący Księżyc, w najmniejszym stopniu nie utrudnia wieczorami obserwacji słabiej świecących letnich konstelacji, które krótko po zmierzchu wciąż dominują na niebie. Zanim kwadrans przed północą najwyżej wzniosą się gwiazdy Trójkąta Letniego, z początkiem nocy górują, powiązane ze sobą nie tylko tematycznie, starożytne równikowe gwiazdozbiory Wężownika i Węża, wyobrażające mitologicznego boga sztuki lekarskiej Asklepiosa, u nas bardziej znanego jako Eskulap, dźwigającego ogromnego Węża, dziś powszechnie uznawanego za symbol farmacji. Wąż to jedyny gwiazdozbiór, na który składają się dwie, rozdzielone postacią Wężownika, części – zachodnia: Głowa Węża oraz wschodnia: Ogon Węża. Mimo że nie należy on do konstelacji zodiakalnych, wskutek precesji osi ziemskiej, w naszych czasach przez gwiazdozbiór Wężownika przebiega ponad 18,5° ekliptyki, który to odcinek Słońce pokonuje pomiędzy 29 listopada a 18 grudnia.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na nietrudną zagadkę sprzed tygodnia, dotyczącą liczby planet Układu Słonecznego znanych przed 100 laty, otrzymaliśmy same poprawne odpowiedzi. Wraz z Ziemią, planet tych było 8, w tym odkryty dopiero pod koniec XVII wieku Uran i w połowie XVIII wieku Neptun. Dopiero w 1930 roku odkryto Plutona, przez 76,5 roku uznawanego za 9. planetę, w sierpniu 2006 roku zaliczonego do nowej kategorii planet karłowatych.

Zanim zadamy kolejne pytanie, podsumujmy cały cykl zagadek minionego miesiąca. Na 4 zagadki lipca otrzymaliśmy w sumie 93 poprawne odpowiedzi od 24 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Dorota z Żarek-Letniska, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śląskiej, Hanna i Tadeusz z Rudy Śląskiej, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Henryk z Bytomia, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Paweł z Kościana, Piotr z Gliwic, Piotr z Krzanowic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca, Zygmunt z Brennej.

Wszyscy wymienieni udzielili poprawnych odpowiedzi na przynajmniej 3 zagadki. Spośród nich do tytułu Gwiaździarza Miesiąca Lipca wytypowany tym razem został Pan Wiesław z Zawiercia. Gratulacje!

A oto dzisiejsza zagadka, również dotycząca planet, ale zupełnie innej ich kategorii. Oto pytanie: jakie ciała niebieskie nazywamy egzoplanetami i kto w 1992 roku był autorem pierwszych 3 potwierdzonych odkryć takich obiektów? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 5 sierpnia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA