Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia pana Jana 20.11-26.11.2022
19.11.2022
17:01:00

We wtorek rano Słońce wkracza w znak Strzelca, ostatni jesienny znak zodiaku, w naszych czasach przebiegający przez aż 4 gwiazdozbiory: 1,5° we wschodnich krańcach Wagi, 6,5° w Skorpionie i 18,5° w Wężowniku, kończąc na 3,5° zachodnich krańców Strzelca. 


 

Miesiąc przed zimowym przesileniem, przez cały ten tydzień towarzyszyć nam będzie typowo listopadowa, bardziej już zimowa niż jesienna pogoda. Nie tak wiele już w tym tygodniu ubędzie dnia a przybędzie nocy, które swą długością coraz bliższe są tym z przełomu astronomicznej je-sieni i zimy. W Katowicach, w niedzielę 20 listopada od wschodu 3 min po godz. 7:00, do zachodu 5 min przed 16:00, Słońce wędruje ponad horyzontem 8 h 52 min, a w wypadające o 11:29 prawdziwe południe, wznosi się już tylko na 20°. W sobotę 26 listopada, od 7:12 do 15:50 dzień potrwa 8 h 38 min, o kolejne 14 min krócej i już tylko o 32 min dłużej od pierwszego dnia zimy, zaś o godz. 11:31 Słońce górować będzie 18,8° nad horyzontem, tylko o 2,5° wyżej niż w dniu zimowego przesilenia. 

Po ostatniej kwadrze w minioną środę, z nocy na noc kurczący się rogalik Księżyca rozpoczyna ten tydzień świecąc 18% swej tarczy w zachodniej części gwiazdozbioru Panny, 4 doby później, tuż przed północą z środy na czwartek, osiągając nów w Skorpionie. W czwartek wczesnym popołudniem, świecący wschodnią krawędzią swej tarczy, Księżyc mija Wenus i Merkurego. Niestety żadnej z tych koniunkcji nie dostrzeżemy na dziennym jeszcze niebie, ani krótko po zachodzie Słońca, gdy wszyscy uczestnicy tych spotkań będą już również pod horyzontem. Zdecydowanie ciekawsze spotkania Księżyca, kolejno z Saturnem, Neptunem i Jowiszem, czekają nas dopiero w następnym tygodniu. 

Ten tydzień, 3,5 doby przed ostatnią kwadrą świecąc 12% swej tarczy, nasz naturalny satelita koń-czy w samym centrum gwiazdozbioru Strzelca, zakryciem tau Sagittarii, jednej z jego jaśniej-szych gwiazd – niestety również pod horyzontem. Niewiele zatem stracimy, jeśli nawet nocne niebo byłoby w tym tygodniu zachmurzone. Może jednak nie wszystko będziemy musieli sobie jedynie wyobrazić. 

Wieczorne niebo nadal niewiele będzie różnić się od tego sprzed tygodnia. W środku tygodnia, krótko po zmierzchu cywilnym, gdy Słońce skryje się co najmniej na 6° pod zachodnim horyzontem, w południowej stronie nieba wciąż jeszcze dominuje gwiezdny symbol dawno minionej pory roku, Trójkąt Letni, lewym górnym, czyli północno-wschodnim wierzchołkiem, Denebem z konstelacji Łabędzia niemal ocierającym się o zenit, lecz od kilkunastu już minut w zachodniej poło-wie nieba. Dopiero kwadrans po 22:00 Trójkąt Letni zaczyna znikać pod zachodnim horyzontem, gdy chowa się pod nim dolny, południowy jego wierzchołek, najjaśniejsza gwiazda Orła, Altair. 

Jesienny Kwadrat, zwany też Kwadratem Pegaza, najwyżej wznosi się już o godz. 19:00. Połu-dniowe jego wierzchołki: Markab i Algenib, czyli alfa i gamma Pegasi, wznoszą się na 54°–55°, zaś górne: Scheat i Alpheratz – beta Pegasi oraz alfa Andromedae z sąsiedniej konstelacji Andromedy, świecą 68° ponad południowym horyzontem. Centralna część tej figury, starożytny gwiazdozbiór Pegaza, wyobraża mitologicznego uskrzydlonego rumaka, narodzonego z krwi uśmierconej przez Perseusza, groźniej gorgony Meduzy, której spojrzenie zamieniało żywe istoty w kamie-nie. Dosiadając Pegaza, Perseusz uratował od śmierci, przykutą łańcuchami do skały, mitologiczną etiopską księżniczkę Andromedę, córkę Cefeusza i Kasjopei, oddaną na pożarcie morskiemu potworowi Ketosowi, w nagrodę za co poślubił księżniczkę. Ci przedstawieni tu w największym skrócie bohaterowie mitologicznej opowieści, przez bogów olimpijskich zostali przeniesieni na niebo w postaci kilku usytuowanych w pobliżu siebie gwiazdozbiorów, a najjaśniejsza w Andromedzie gwiazda Alpheratz, jeszcze około 100 lat temu zaliczana była również do konstelacji Pe-gaza. 

Kwadrat Pegaza gości na niebie do godz. 2:00, kiedy to ponad południowym horyzontem wznoszą się już najwyżej najjaśniejsze gwiazdy konstelacji zimowych, układające się w dwa gwiezdne symbole nie tak już odległej zimy – Sześciokąt i Trójkąt Zimowy. Zachodni wierzchołek Zimowego Sześciokąta wytycza najjaśniejszy w Byku Aldebaran, północny – najjaśniejsza gwiazda Woźnicy Kapella, a idąc dalej w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara: jaśniejsza w Bliźniętach beta, czyli Polluks, najjaśniejszy w Małym Psie Procjon, najdalej na południe wysunięta, najjaśniejsza gwiazda nie tylko gwiazdozbioru Wielkiego Psa, ale również całego nocnego nieba – Syriusz i druga pod względem jasności gwiazda Oriona, Rigel. Mniejszy, przez co być może bardziej wyrazisty, jest Zimowy Trójkąt, na który składają się Procjon, Syriusz i nieco ciemniejsza od Rigela Betelgeza, alfa Oriona. 

Najwyższa pora na zagadkową część Gwiaździarni. Przed tygodniem pytaliśmy o planetę naszego Układu Słonecznego o najdłużej trwającej dobie. Decyduje o tym oczywiście okres jej obrotu wokół własnej osi. Najdłużej, bo aż 243 ziemskie doby i 27 minut trwa doba na Wenus, na drugim miejscu jest znacznie szybciej obracający się Merkury: 58 dób 15 h 26 min, zaś nasza Ziemia zajmuje pod tym względem dopiero trzecią. pozycję. 

A oto dzisiejsze pytanie, zamykające tę serię zagadek: która z planet Układu Słonecznego obraca się najszybciej? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 23 listopada na adres: gwiazdziar-nia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.




Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA