42 lata temu, 3 września 1980 roku, strona rządowa podpisała porozumienie ze strajkującymi w Jastrzębiu-Zdroju. Było ono trzecim - po gdańskim i szczecińskim - dokumentem, zawartym wówczas między władzą a protestującymi robotnikami. Zawarcie porozumień zakończyło falę strajków w sierpniu 1980 roku i rozpoczęło przemiany ustrojowe w kraju.
Z tej okazji delegacje władz państwowych, wojewódzkich, związków zawodowych złożyły kwiaty pod Pomnikiem Porozumienia Jastrzębskiego przy kopalni Zofiówka. W uroczystościach wziął udział premier Mateusz Morawiecki.
Główną zasługą porozumień jastrzębskich było wywalczenie wolnych sobót dla ogółu polskich pracowników. To był najtrudniejszy punkt negocjacji — mówi sygnatariusz porozumienia jastrzębskiego Grzegorz Stawski.
Jak mówi Dominik Kolorz, szef śląsko-dąbrowskiej Solidarności, porozumienie zawarte w Jastrzębiu Zdroju zmieniły historię.
Porozumienie zawarte w Jastrzębiu Zdroju miały wymiar przede wszystkim pracowniczy i socjalny - zaznacza Piotr Duda, szef krajowej Solidarności.
Oprócz poparcia wszystkich 21 postulatów gdańskich górnicy wywalczyli między innymi zniesienie czterobrygadowego systemu pracy w kopalniach, który oznaczał konieczność pracy przez 7 dni w tygodniu, wolne soboty dla całej Polski oraz podnoszenie zarobków w ślad za wzrostem kosztów utrzymania. Władze zgodziły się też na wiele branżowych postulatów pracowników kopalni.
Wcześniej, w nocy z 27 na 28 sierpnia 1980 roku zastrajkowało około tysiąca górników w Kopalni Węgla Kamiennego "Manifest Lipcowy" (późniejsza nazwa "Zofiówka", obecnie jest to część KWK Borynia-Zofiówka). Protest rozszerzył się na cały Śląsk. Powołano pierwszy na Śląsku Międzyzakładowy Komitet Strajkowy - MKS. Do kopalni przyjechała delegacja rządowa. Na przełomie sierpnia i września protestowało już 100 tysięcy ludzi.
3 września 1980 roku w Jastrzębiu-Zdroju przy KWK "Manifest Lipcowy" zostało zawarte porozumienie między Komisją Rządową, której przewodniczył wicepremier Aleksander Kopeć, i Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego z przewodniczącym Jarosławem Sienkiewiczem.
Andrzej Winczewski, sygnatariusz porozumienia jastrzębskiego z ramienia katowickiej kopalni "Wujek", wspominał (2005), że w 1980 roku robotnicy mieli po prostu dość rzeczywistości.
Co roku z okazji rocznicy podpisania porozumień w Jastrzębiu odbywają się obchody upamiętniające falę protestów z 1980 roku. Ich uczestnicy składają wieńce i kwiaty pod pomnikiem Porozumienia Jastrzębskiego przy kopalni Zofiówka. Celebrowane są także okolicznościowe Msze święte.
Licząca 29 punktów umowa z Jastrzębia jest zaliczana do porozumień sierpniowych, które otworzyły drogę do powstania NSZZ "Solidarność" i zakończyły blisko dwumiesięczne strajki w całej Polsce.
Pierwsze porozumienie sierpniowe między stroną rządową i strajkującymi zostało podpisane 30 sierpnia w Szczecinie. Strajki obejmowały już wówczas około 700 zakładów w całym kraju. Brało w nich udział około 750 tysięcy osób.
Tego samego dnia V Plenum KC PZPR przyjęło do wiadomości podpisanie porozumienia szczecińskiego i zaakceptowało projekt porozumienia gdańskiego, które zostało podpisane dzień później - 31 sierpnia. Trzecie z porozumień zawarto 3 września w Jastrzębiu-Zdroju, a 11 września - w Hucie Katowice.
Podpisanie porozumień sierpniowych zapoczątkowało proces upadku komunizmu w Polsce i pośrednio zmiany ustrojowe w innych europejskich państwach bloku komunistycznego.
Autor: E. Kosałka-Passia/iar/ml/
