Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 6–12.10.2019
11.10.2019
18:00:00

Gwiaździarnia Pana Jana 6–12.10.2019

Miejmy nadzieję, że sprawdzą się prognozy pogody na ten tydzień i oprócz przelotnych opadów nie zabraknie również, zarówno dniem jak i nocą, pogodnego nieba i przyjemnych temperatur.


Oczywiście, w trzecim tygodniu jesieni za wcześnie jeszcze, by odliczać dni dzielące nas od zimy, ale nie od rzeczy będzie wskazywać na to, jak wiele obecne dnie i noce różnią się jeszcze, choćby długością, od zimowego przesilenia.

Podobnie jak przed tygodniem, od niedzieli 6 do soboty 12 października dzień ulegnie skróceniu o kolejne 23 min, co pozostaje w ścisłym związku ze zmniejszeniem się wysokości górowania Słońca. W Katowicach niedzielny dzień rozpoczyna się wschodem Słońca o 6.51, w prawdziwe południe, przypadające o godz. 12.32 Słońce osiąga wysokość 34,7° i do zachodu o 18.12, dzień trwa jeszcze 11 h i 21 min. W sobotę już tylko 10 h i 58 min, od wschodu minutę po godz. 7. do zachodu minutę przed 18., z górowaniem Słońca 32,4° nad horyzontem o godz. 12.30. Pod koniec tygodnia dzień jest więc już o około 2 h krótszy od nocy, jednak to jeszcze niewiele w porównaniu z przełomem jesieni i zimy, gdy noce będą u nas dwukrotnie dłuższe od dni.

Dnia ubywa już nieco wolniej z rana niż wieczorem, zatem szybciej wydłuża się nam wieczorny czas obserwacji nieba. Mimo to wciąż każdej kolejnej nocy krótko po zmierzchu oglądamy niemal identyczny obraz nieba i niewiele zmienia się nawet w ciągu kilku tygodni. Kwadrans przed godz. 19. południową stronę nieba, nadal w komplecie wypełniają gwiazdozbiory letnie, z nisko już na południowym wschodzie błyszczącym, czerwonawym Antaresem, najjaśniejsza gwiazdą Skorpiona i górującym właśnie Strzelcem. Zwłaszcza w pierwszych dniach tygodnia ich dostrzeżenie utrudniać będzie, wędrujący właśnie w pobliżu, rosnący Księżyc, wprawdzie z każdą nocą oddalający się przez Koziorożca w kierunku jesiennych już konstelacji Wodnika i Ryb, ale coraz mocniej rozświetlający niebo przed pełnią w kolejną niedzielę. Podobnie również, od wielu tygodni z początkiem nocy kilkanaście stopni ponad południowym horyzontem błyszczą, swym blaskiem, dominujące pośród okolicznych gwiazd, planety: Jowisz w Wężowniku i górujący o zmierzchu Saturn w Strzelcu. Światło Księżyca nie jest w stanie zbytnio przyćmić gwiazd Trójkąta Letniego, zwłaszcza tych wznoszących się najwyżej – Wegi z Lutni i Deneba, najjaśniejszej gwiazdy Łabędzia, podczas górowania niemal ocierających się o zenit. Wega góruje krótko po zachodzie Słońca, Deneb 2 h później, ale na pogodnym wieczornym niebie obie odnajdziemy niemal dokładnie ponad naszymi głowami, wciąż nie pozwalające zapomnieć o coraz bardziej już odległym lecie.

Wracając jednak do trwającej już jesieni, korzystając z coraz dłuższych nocy, już teraz, od zmierzchu do świtu możemy oglądać niebo wszystkich pór roku. Wędrujące w tym tygodniu przez centralne obszary gwiazdozbioru Panny, Słońce w znacznym stopniu ogranicza nam możliwość obserwacji konstelacji wiosennych, jednak z wyjątkiem najjaśniejszej i najwyżej wznoszącej się gwiazdy Trójkąta Wiosennego, pomarańczowego Arktura z konstelacji Wolarza.

Krótko po zmierzchu Arktur błyszczy jeszcze 25° ponad zachodnim horyzontem, ale również z początkiem świtu znów dostrzec go można tuż nad horyzontem na wschodzie. Wtedy jednak w całości na południowym wschodzie prezentuje się pierwszy wiosenny, obszerny gwiazdozbiór Lwa, z najjaśniejszą gwiazdą Regulusem, stanowiącą zachodni wierzchołek Wiosennego Trójkąta. W nocne niebo znacznie częściej jednak spoglądamy wieczorami, a tu główną rolę odgrywać powinny obecnie gwiazdozbiory jesienne, którym w kolejnych tygodniach przyglądać się będziemy nieco bliżej. W tym tygodniu jednak nie będzie to łatwe, z powodu wędrującego właśnie na ich tle, z nocy na noc jaśniejszego Księżyca. Gwiezdny symbol jesieni, Jesienny Kwadrat Pegaza nadal najwyżej wznosi się dopiero godzinę przed północą. Jego 2. i 3. wielkości gwiazdy niestety w znacznym stopniu bledną w księżycowej poświacie. Na prawdziwy wysyp jasnych i bardzo jasnych gwiazd, których nie jest w stanie zbytnio przyćmić blask Księżyca, nie musimy jednak długo czekać, bo już godzinę po północy niemal w komplecie prezentują się ponad wschodnim horyzontem. Godzinę dłużej musimy poczekać na ostatnią z nich, po Słońcu najjaśniejszego na naszym niebie Syriusza, zamykającego od południowego wschodu Zimowy Sześciokąt, gwiezdny symbol odległej jednak jeszcze pory roku. 

W księżycowe noce niełatwe jest dostrzeżenie niezbyt jasnej smugi Mlecznej Drogi, obrazu oglądanej od wewnątrz Naszej Galaktyki. Szeroka na około 25° jej wstęga przebiega m.in. przez zimowe konstelacje, od Woźnicy, przez pogranicze Bliźniąt i Oriona oraz Małego i Wielkiego Psa. Podobny, choć o bardziej rozbudowanej strukturze, pas Drogi Mlecznej przecina obszar Trójkąta Letniego, dalej na południe, w Strzelcu i Skorpionie osiągający maksymalną szerokość nawet 35°.W naszej astronomicznej zagadce sprzed tygodnia pytaliśmy o rzeczywiste rozmiary Naszej Galaktyki. To skupisko około 300–400 mld gwiazd i materii międzygwiezdnej ma kształt dysku o średnicy 100–120 tysięcy lat św., z centralnym wybrzuszeniem o grubości około 1000 lat św. Takie też liczby otrzymaliśmy od większości odpowiadających na zagadkę Słuchaczy, choć co bardziej dociekliwi zwracali również uwagę na znacznie większe, niekiedy wręcz absurdalne wartości średnicy galaktycznego dysku, podawane w różnych źródłach; faktycznie, według najnowszych sugestii, być może ma on nawet 150 tysięcy lat św. średnicy. Od zaledwie kilkunastu lat wiemy, że Nasza Galaktyka nie jest zwykłą galaktyką spiralną, lecz spiralną z poprzeczką – jej ramiona nie wybiegają wprost z galaktycznego jądra, a z końców długiego na 26–27 tysięcy lat św., wybiegającego poprzecznie z jądra pasa gwiazd.

Pora na kolejną, drugą październikową zagadkę. Proszę podać nazwy dwóch, dostrzegalnych gołym okiem z południowej półkuli Ziemi, jasnych galaktyk, związanych z nią grawitacyjnie, satelitów Naszej Galaktyki. Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do środy 9 października włącznie. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni za tydzień.   



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA