Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 12–18.07.2020
11.07.2020
16:46:00

fot. Monika Ponikiewska i Michał Kusiak

W tym tygodniu dobiega końca 1,5-miesięczny okres bez nocy astronomicznych na szerokości geograficznej 50°N. W Katowicach, nocą z wtorku na środę, 14-15 lipca, Słońce zanurza się tylko na 40 min na nieco ponad 18° pod horyzont, tyle więc dopiero trwa całkowicie ciemna noc, ale z końcem tygodnia noc astronomiczna potrwa już u nas ponad 1,5 h.


 

Noce te nawet wtedy nie będą całkowicie ciemne, bo rozświetlać je będzie Księżyc, po pełni w minioną niedzielę, malejący do ostatniej kwadry w ten poniedziałek, do końca tygodnia kurczący się do cienkiego sierpa. Rozpoczynając w tym tygodniu swą wędrówkę na tle gwiazd od południowo-zachodnich krańców konstelacji Ryb, do końca tego tygodnia Księżyc systematycznie wznosi się coraz wyżej, przez Ryby, Barana i Byka aż do najwyższego rejonu jego trasy, na pograniczu Byka z Bliźniętami. Przez cały ten czas, malejący niemal do nowiu, Księżyc nie powinien jednak stanowić istotnej przeszkody w obserwacji komety Neowise, wędrującej w tym tygodniu przez gwiazdozbiór Rysia. Do komety powrócimy jednak za chwilę. 

Po koniunkcji z Marsem nocą z soboty na niedzielę 11/12 lipca, we wtorek z oświetloną jeszcze 1/3 tarczy, na pograniczu konstelacji Wieloryba i Ryb Księżyc wędruje nieco ponad 3° na południe od Urana, by w piątek rano, w samym centrum gwiazdozbioru Byka, jako 13% sierp przejść 2,5° ponad Wenus, co wspaniale powinno prezentować się z początkiem świtu, w niewiele większej wzajemnej odległości, około 20° ponad wschodnim horyzontem. 

Podobnie jak przed tygodniem, Jowisza i Saturna możemy oglądać już z początkiem nocy około 7° od siebie, we wschodniej części konstelacji Strzelca, kilka stopni ponad południowo-wschodnim horyzontem. W odstępie zaledwie 30 min, obie te planety-olbrzymy górują około 1 h po północy, wznosząc się na niespełna 20° ponad nasz horyzont. Kwadrans przed północą wschodzi Mars na pograniczu Wieloryba i Ryb, najwyżej wznoszący się dopiero 1 h po wschodzie Słońca. Najjaśniejsza z planet, Wenus, od 1,5 miesiąca w roli Gwiazdy Porannej, wschodzi 2 h i kwadrans po północy i do wschodu Słońca wznosi się na około 22° nad naszym wschodnim horyzontem. Niezbyt jasny jeszcze w tym tygodniu Merkury, teraz wschodzi około 1 h przed Słońcem, ale już niedługo, będziemy mieli szanse zobaczyć go znacznie jaśniejszego, wschodzącego prawie 1 h przed świtem.

Przyjrzyjmy się jeszcze „rozkładowi jazdy” gwiazdozbiorów na niebie w połowie lipca. Krótko po zmierzchu, na 13° ponad południowym horyzontem błyszczy, górujący właśnie, dominujący w letniej konstelacji Skorpiona czerwony Antares, jedna z 4 najjaśniejszych gwiazd letnich gwiazdozbiorów. Wyżej, w tym samym czasie górują, również letnie: niezbyt wyraziste, Wężownik z Wężem, a ponad nimi, sięgający zenitu wyraźniejszy już Herkules. W całej okazałości na południowym wschodzie błyszczą już Wega, Deneb i Altair, najjaśniejsze gwiazdy Lutni, Łabędzia i Orła, wytyczające wierzchołki Trójkąta Letniego, który najwyżej wzniesie się 1 h po północy, gdy na wschodzie dominować już będą konstelacje jesienne. 

To obecnie najciemniejsza pora nocy, więc również dość dobry czas, by rozpocząć obserwacje największej atrakcji tego tygodnia, jasnej komety C/2020 F3 (Neowise). Nocą z soboty na niedzielę, o tej porze kometa jest jednak jeszcze zaledwie 3° nad północnym horyzontem, ale przez kolejne 2 h wzniesie się już na 10° ponad północno-wschodni horyzont. Przy wciąż dużej jasności, około 1–1,5 magnitudo, możemy ją obserwować raczej nie dłużej niż do 3.30, kiedy ta część nieba zaczyna być już zbyt jasna. Nawet gołym okiem bez trudu dojrzymy jasną głowę komety i rozciągający się na około 5°, również jasny. pyłowy warkocz komety. Korzystając z dobrej lornetki mamy też szansę dostrzec, z zasady znacznie mniej wyrazisty, jej warkocz gazowy. W niedzielę jeszcze w Woźnicy, kolejnej nocy kometa wkracza w granice gwiazdozbioru Rysia, gdzie wędrować będzie do soboty, wciąż jeszcze wznosząc się wyżej na tle gwiazd. 

W połowie tygodnia już zauważalnie ciemniejsza, wznosić się będzie jeszcze nieco wyżej. Z końcem tygodnia już około 1.00 widać ją będzie około 8° nad północnym horyzontem, jednak jasność komety spadnie, prawdopodobnie do około +2,5 mag. Miejmy nadzieję, że prognozowana na ten tydzień zmienna, również pochmurna, a nawet deszczowa pogoda nie ograniczy zbytnio szans obserwacji. W kolejnym tygodniu kometa Neowise szerokim łukiem przejdzie przez południowe obszary Wielkiej Niedźwiedzicy, na przełomie lipca i sierpnia docierając do konstelacji Warkocza Weroniki, jako wciąż w miarę jasny obiekt około +5 mag. Czy przewidywania co do jasności obiektu spełnią się, zobaczymy, śledząc ją również w Gwiaździarni. 

Pora na zagadkową część naszego spotkania. Przed tygodniem pytaliśmy, kiedy ostatnio gościła na naszym niebie kometa równie jasna jak tegoroczna C/2020 F3 (Neowise). Niektórzy słuchacze, nie bez racji wobec tak sformułowanego pytania, szukali niemal kopii tegorocznej komety, choć raczej spodziewałem się po prostu poprzedniej, przynajmniej tak jasnej komety. Niezależnie od wersji odpowiedzi, nie było to zbyt proste zadanie. Spośród ostatnio widocznych na naszym niebie jasnych komet, najlepiej spełniają ten warunek dwie komety goszczące na naszym niebie XXI już stuleciu: bardzo podobna pod względem jasności kometa C/2011 L4 (PanStarrs) oraz nawet wyraźnie jaśniejsza C/2006 P1 (McNaught), akceptowane były jednak również nieco starsze, podobne do Neowise komety, np. Halle’a-Boppa z 1997 roku. 

Pora na dzisiejsze, zdecydowanie łatwiejsze i bardziej jednoznaczne pytanie: kto jako pierwszy przewidział okresowość komet i jaką nazwę nosi dzisiaj kometa, której powrót w okolice Słońca przewidział on z dużą dokładnością? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 16 lipca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne wydanie Gwiaździarni za tydzień.  



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA