Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 30.05-05.06.2021
29.05.2021
20:52:00

Czerwiec to jeden z czterech w roku miesięcy przełomu astronomicznych pór roku, w 2/3 jeszcze wiosenny, w 1/3 już letni. Niestety, jeśli spełnią się prognozy pogody, najbliższy tydzień może okazać się znów bardziej jesienny niż wiosenny czy letni.


 

Pewne jedynie są astronomiczne zapowiedzi nadal wydłużających się dni i coraz krótszych nocy. W Katowicach, w niedzielę 30 maja, od wschodu o godz. 4.40 do zachodu o 20.43, Słońce wędruje ponad horyzontem już 16 h 3 min, w sobotę 5 czerwca, od 4.36 do 20.49 dzień trwa 16 h 13 min, już tylko o 10 min dłużej. W tym samym czasie dzienny łuk Słońca zwiększa swą wysokość z 61,6° do 62,3°, a więc zaledwie o 0,7° i w końcu tygodnia będzie już tylko o 0,9° niższy niż w dniu letniego przesilenia. Z początkiem tego tygodnia, na 1,5 miesiąca, na szerokości geograficznej Katowic znikają zupełnie ciemne noce astronomiczne. Nocą z niedzieli na poniedziałek, podczas dołowania 41 min po północy, Słońce zagłębia się pod nasz horyzont na niecałe 18°, przez co nawet wtedy resztki rozproszonego w atmosferze słonecznego światła rozświetlają nieznacznie niebo, utrudniając lub wręcz uniemożliwiając obserwacje wielu zbyt słabo świecących obiektów astronomicznych. Taka sytuacja od 3 tygodni ma już miejsce na północnych krańcach Polski, gdzie okres bez nocy astronomicznych potrwa prawie 3 miesiące. 

Jeśli tylko szans na obserwacje nocnego nieba nie będzie nam niweczyć w tym tygodniu pochmurna, czy wręcz deszczowa pogoda, to na przeszkodzie w coraz mniejszym stopniu stać będzie malejący i z nocy na noc coraz później wschodzący Księżyc. Już nocą z niedzieli na poniedziałek, do godz. 1.00 możemy cieszyć się niebem pozbawionym księżycowego blasku. Błyszczący blisko 3/4 swej tarczy w centrum letniej konstelacji Koziorożca, przed świtem Księżyc wznosi się zaledwie na 15° ponad południowo-wschodni horyzont. Do świtu, przez prawie 3 h możemy jednak oglądać około 5° ponad Księżycem dość jasny punkcik Saturna, przed koniunkcją obu obiektów już podczas dnia, o 6.00 rano. W wyniku koniunkcji we wtorek po południu, w środę z oświetloną w 53% tarczą, tuż przed 2.00 Księżyc pojawia się 8,5° od jasnego Jowisza w centrum również letniego Wodnika, Dobę później, w czwartek godzinę i 3 kwadranse przed świtem, Księżyc wschodzi w towarzystwie odległego o 5,5° Neptuna, jednak tym razem niewielkie są szanse na dostrzeżenie Neptuna na nie do końca ciemnym już niebie. Nocą z piątku na sobotę, wychylającą się spod horyzontu kwadrans przed godz. 3.00, niespełna już 1/4 księżycowej tarczy, tylko przez 1 h do świtu będziemy mogli oglądać na granicy jesiennych konstelacji Wieloryba i Ryb. 

Miesiąc po koniunkcji ze Słońcem, na razie niezbyt dogodne są jeszcze możliwości obserwacji wschodzącego około 0,5 h przed świtem Urana w centrum gwiazdozbioru Barana. Doskonale widoczny jeszcze 2 tygodnie temu wieczorami Merkury coraz szybciej znika z wieczornego nieba, w końcu tygodnia już niespełna 0,5 h po zachodzie Słońca. W czerwcu stosunkowo dobre będą warunki obserwacji Wenus, przez cały miesiąc zachodzącej około 1,5 h po Słońcu, jednak od połowy lipca ponownie skracającej czas swej widoczności, by najdłużej w tym roku, ale również tylko niewiele ponad 2 h, gościć na nocnym niebie dopiero na przełomie listopada i grudnia. W tym tygodniu, jako Gwiazda Wieczorna, Wenus gości na pograniczu zimowych konstelacji Byka i Bliźniąt. Z każdą kolejną nocą coraz krócej oglądać możemy również Marsa w centrum konstelacji Wagi, w środku tygodnia zachodzącego kwadrans przed północą. 

Na nocnym niebie od pierwszych chwil po zmierzchu widać już najbardziej wyraziste akcenty lata. Gwiazdozbiory wiosenne z gwiezdnym symbolem dobiegającej powoli końca pory roku, Trójkątem Wiosennym, są już w odwrocie, niemal w całości w południowo-zachodniej stronie nieba. Krótko po 22.00 na 59° wznosi się, górujący jako ostatni, najwyższy i najjaśniejszy wierzchołek Trójkąta Wiosennego, Gwiazda Wiosenna Arktur. Jedna z 4 najjaśniejszych gwiazd letnich konstelacji, czerwony Antares ze Skorpiona błyszczy już blisko 8° ponad południowo-wschodnim horyzontem, o 5° wyżej górując krótko po północy. W komplecie są już na południowym wschodzie letnie gwiazdozbiory Wężownika i Węża oraz wznoszący się na prawie 60° Herkules. W całej okazałości błyszczą też w komplecie wznoszące się na 11°–45° na wschodzie, najjaśniejsze gwiazdy Lutni, Łabędzia i Orła, wyznaczające wierzchołki Trójkąta Letniego. Tuż przed świtem Trójkąt Letni wznosi się już najwyżej. Altair z Orła właśnie góruje, wznosząc się na 49°, Wega z Lutni błyszczy 72° ponad horyzontem, a Deneb z Łabędzia jeszcze o 9° wyżej, sięgając niemal zenitu. W tym czasie nad południowo-wschodnim horyzontem goszczą już znacznie mniej wyraziste gwiazdy Jesiennego Kwadratu Pegaza, a nad północno-wschodnim Kapella, najwyżej położona gwiazda Zimowego Sześciokąta. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Wydawałoby się, proste pytanie z ubiegłej soboty, okazało się znacznie trudniejszym dla wielu Słuchaczy. Pytaliśmy o to, jak często powtarzają się koniunkcje Księżyca z Jowiszem lub Saturnem. Obydwie te odległe od Słońca planety-olbrzymy, poruszają się po naszym niebie stosunkowo wolno: Jowisz pokonuje pozornie na tle gwiazd dystans około 30,3° w ciągu roku, Saturn około 12,2°. Jeśli nawet uwzględnimy fakt, że nie cały czas przemieszczają się one względem gwiazd w tym samym co Księżyc kierunku, nieznacznie „uciekając przed nim”, a przez wiele miesięcy poruszając się ruchem wstecznym „wychodzą mu naprzeciw”, to w przybliżeniu możemy uznać, że Księżyc, dokonujący jednego pełnego obiegu nieba w ciągu 27 dni 7 h i 43 min, a więc około 13 obiegów w ciągu roku, w przypadku Jowisza ma średnio do nadrobienia niespełna 2,5°, a w przypadku Saturna około 1°, na co potrzebuje zaledwie kilku godzin. Nawet więc nie dokonując takiej lub jeszcze bardziej dogłębnej analizy, wystarczająco poprawną odpowiedzią na zagadkę było: koniunkcje Księżyca z Jowiszem lub Saturnem mają miejsce co około 27–28 dni. W przypadku Urana, a zwłaszcza Neptuna, jest to okres jeszcze znacznie bliższy pełnemu okresowi obiegu Księżyca. 

A oto dzisiejsza zagadka. Jak długo trwa jedno pełne okrążenie Słońca przez Neptuna? 

Odpowiedzi prosimy przesyłać jak zwykle na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 3 czerwca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA