Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiazdziarnia Pana Jana 12.06 - 18.06.2022
11.06.2022
20:06:00

Temperatury mamy już prawie letnie, niestety przewidywane są również liczne opady, a także burze, co wraz z wtorkową pełnią Księżyca nie wróży zbyt dobrych warunków obserwacji nocnego nieba.


Długość dni i nocy niewiele już różni się od tych z przełomu wiosny i lata. W Katowicach, w niedzielę 12 czerwca, od wschodu Słońca o godz. 4:34 do zachodu o 20:54 dzień trwa 16 h 20 min, w sobotę 18 czerwca od 4:33 do 20:57, jeszcze o 4 min dłużej: 16 h 24 min, ale to już zaledwie o 1 min krócej od przypadającego 3 dni później najdłuższego w roku, dnia letniego przesilenia.

Górując kwadrans przed godz. 13:00, już z końcem tygodnia Słońce osiągnie maksymalną na naszej szerokości geograficznej wysokość 63,2° ponad horyzontem.

Na nocnym niebie dominuje wschodzący przed zmierzchem, z każdym kolejnym dniem bardziej rozświetlony i później zachodzący Księżyc. W niedzielę, z oświetloną już w 96% tarczą na pograniczu gwiazdozbiorów Wagi i Skorpiona, Księżyc gości na niebie niemal do świtu. We wtorek w środku dnia przypada pełnia i oświetlona w 100% księżycowa tarcza wschodzi tuż po zmierzchu już w zachodniej części Strzelca, zachodząc krótko po wschodzie Słońca. Czerwcowa pełnia Księżyca ma miejsce 10,5 h przed niemal najbliższym w roku perygeum, jego tarcza będzie więc tej nocy szczególnie duża i jasna, moglibyśmy więc nazwać ją Superksiężycem, jednak jeszcze nieco bardziej zasługiwać na to miano będzie lipcowa pełnia. Do soboty, błyszczący już niespełna 3/4 swej tarczy, Księżyc dotrze do konstelacji Wodnika, wschodząc jednak dopiero 35 min po północy. Tak więc wieczorem niebo będzie wtedy jeszcze bezksiężycowe.

Aby zauważyć zmiany wyglądu wieczornego nieba z początkiem nocy, przyjrzyjmy się jednak jak zwykle rozmieszczeniu gwiazd nad horyzontem w środku omawianego tygodnia, czyli tuż po pełni. W tę, jedną z najkrótszych nocy, krótko po zmierzchu na ponad 58° wznosi się górująca 0,5 h wcześniej Gwiazda Wiosenna, północny wierzchołek Trójkąta Wiosennego, w całości jeszcze widocznego ponad południowo-zachodnim horyzontem, a na wschodzie od 13° do 46° nad horyzontem rozpościera się Trójkąt Letni. Około północy, południowe niebo po połowie podzielone jest pomiędzy wiosenne i letnie gwiazdozbiory. Kilkanaście stopni ponad południowym horyzontem, z oświetloną niemal w 100% tarczą, błyszczy Księżyc, a na południowym wschodzie dostrzec można już pierwsza planetę, dość jasnego Saturna. Pod koniec nocy Trójkąt Letni góruje, najwyższym swym wierzchołkiem dosięgając niemal zenitu, natomiast nad południowo-wschodnim horyzontem aż roi się od jasnych planet. W ślad za Saturnem podążają kolejno: Jowisz, Mars i Wenus.

Ten tydzień rozpoczyna dość bliska koniunkcja dwóch planet – najjaśniejszej Wenus z niemal najciemniejszym Uranem, mająca miejsce godzinę po północy z soboty na niedzielę, gdy obie będą jeszcze pod horyzontem. Krótko po godz. 3.00 spod wschodniego horyzontu wychyla się łatwo dostrzegalny, bardzo jasny punkcik Wenus. Kilka minut wcześniej pod zachodni horyzont zanurza się, oświetlona już tej nocy w 90% tarcza Księżyca, a do rozpoczęcia cywilnego świtu pozostają jeszcze 3 kwadranse. W tych warunkach niebo jest wystarczająco ciemne, by używając lornetki, 1,5° ponad Wenus dostrzec słabiutkie światełko Urana. 

Kolejną koniunkcją, tym razem Księżyca z Saturnem, również kończy się ten tydzień. W sobotę rano, już za dnia, oświetlony w 3/4 Księżyc zbliży się na 4,5° do Saturna. Dwukrotnie dalej od siebie mamy szansę zobaczyć obydwa te obiekty krótko przed świtem. Ta koniunkcja rozpoczyna kolejną serię sześciu takich spotkań planet, które będą miały miejsce w ciągu 10 dni, ze stopniowo malejącym niemal do nowiu Księżycem.

Wcześniej niż zazwyczaj przejdźmy do zagadkowej części naszego spotkania w Gwiaździarni. Przed tygodniem prosiliśmy o podanie nazw co najmniej dwóch asteryzmów poza czterema gwiezdnymi symbolami kolejnych pór roku. Uściślijmy, że nazwa asteryzm dotyczy charakterystycznych układów gwiazd, nie będących jednak oficjalnymi gwiazdozbiorami. W skład asteryzmu mogą wchodzić gwiazdy jednego gwiazdozbioru, układające się w mniejsze figury, ale też gwiazdy należące do dwóch lub więcej sąsiadujących ze sobą konstelacji. Tu jeszcze jedna uwaga: konstelacja i gwiazdozbiór to synonimy, które należy rozumieć jako jedną z 88 grup gwiazd, według obowiązującego od blisko 100 lat oficjalnego podziału nieba. Do najbardziej znanych asteryzmów, podawanych w  większości odpowiedzi na zagadkę, należy Wielki Wóz, będący układem najjaśniejszych gwiazd gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy. Jest nim również Pas Oriona, grupa 3 gwiazd w centralnej części gwiazdozbioru Oriona. Asteryzmem jest wprawdzie również Kwadrat Pegaza, inaczej zwany Jesiennym Kwadratem, na który składają się 3 spośród najjaśniejszych gwiazd konstelacji Pegaza wraz z najjaśniejszą gwiazdą sąsiedniej Andromedy, dawniej przypisywaną również do Pegaza, jednak jako jeden z gwiezdnych symboli pór roku, Kwadrat Pegaza nie może być uznany za zgodny z treścią zagadki. Istnieje praktycznie niezliczona liczba większych, a zwłaszcza mniejszych asteryzmów, często rozkładem gwiazd nawiązujących do większych układów wytyczających gwiazdozbiory. Takimi są m.in. Mały Delfin i Mini-Kasjopeja. Jednym z największych, w skład którego wchodzą gwiazdy 4 wiosennych gwiazdozbiorów, jest Diament Panny. Do ciekawszych i bardziej wyrazistych należą przykładowo: Kapelusz Napoleona, Trójka, Żaglówka, Wieszak i Mały Wieszak.

Pora na dzisiejszą zagadkę. W tych dniach, po 4 latach gruntownego remontu i rozbudowy, do pełnego użytku powraca największe i najstarsze w Polsce, Śląskie Planetarium w Chorzowie, wyposażone obecnie w najnowocześniejszą aparaturę do projekcji nieba. A oto dwuczęściowe pytanie. W którym roku powstało chorzowskie Planetarium? Dodatkowo, choć już nie obowiązkowo, proszę podać, z jaką rocznicą związana była budowa tego Planetarium.

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl do czwartku 16 czerwca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień. 



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA