Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiazdziarnia Pana Jana 10.07 - 16.07.2022
09.07.2022
13:55:00

Niezależnie od pogody, astronomiczne lato w pełni, a 3 tygodnie po letnim przesileniu wciąż mamy niemal najdłuższe w roku dni i najkrótsze noce.


W Katowicach, w niedzielę 10 lipca, od wschodu Słońca kwadrans przed godz. 5:00 do zachodu o 20:53, dzień trwa 16 h 08 min, a o 12:49, w prawdziwe południe, Słońce wznosi się na 62° ponad horyzont. Do soboty 16 lipca, wskutek o 6 min późniejszego wschodu i o 5 min wcześniejszego zachodu Słońca, dzień ulegnie u nas skróceniu o 11 min, do 15 h 57 min, czyli już o 28 min krócej niż podczas letniego przesilenia. Przez ten tydzień o 0,9° obniży się również łuk dziennej drogi Słońca ponad horyzontem, w sobotę niższy o 2,1° w porównaniu z pierwszym dniem lata. W połowie tego tygodnia na naszej szerokości geograficznej dobiega końca okres bez całkowicie ciemnych nocy astronomicznych. Nocą z środy na czwartek, po 1,5-miesięcznej przerwie Słońce po raz pierwszy, na razie tylko na 35 min, zanurzy się pod nasz horyzont na nieco ponad 18°. Na północnych krańcach Polski noce astronomiczne powrócą dopiero w pierwszych dniach sierpnia.

Powrót nocy astronomicznych nie zapewnia nam jednak jeszcze całkowicie ciemnego nieba, bo tej samej nocy najjaśniej w całym roku rozświetlać je będzie Księżyc podczas tzw. superpełni. Przypadająca bowiem w środę o godz. 20:38 lipcowa pełnia ma tym razem miejsce zaledwie 9,5 h po największym w tym roku zbliżeniu Księżyca do Ziemi, czyli najbliższym perygeum. Z odległości 357 270 km, w pełni rozświetlona księżycowa tarcza będzie miała na naszym niebie blisko 33’ kątowej średnicy. Tej nocy jednak nie wzniesie się zbyt wysoko, bo gdy Słońce wędruje najwyżej, to podczas pełni, czyli w opozycji do Słońca, Księżyc osiąga najmniejsze wysokości. Goszcząc we wschodniej części gwiazdozbioru Wodnika, 2,5 h po północy nasz naturalny satelita wznosi się tej nocy jedynie na 30° ponad horyzont.

Tak szczególna pełnia niemal w środku omawianego tygodnia świadczy, że w zasadzie wszystkie jego noce skąpane będą w księżycowym blasku. Nocą z niedzieli na poniedziałek, niemal do 2:00 w nocy niebo zdobi oświetlona w 88% księżycowa tarcza, na pograniczu Skorpiona i Wężownika. Tydzień później od około 23:00 do rana, ponownie 85-procentowy, Księżyc gościć będzie w gwiazdozbiorze Wodnika. Po prawie 3 tygodniach, gdy na swej drodze Księżyc nie spotykał się z żadną z planet, nocą z piątku na sobotę rozpoczyna się kolejna seria jego koniunkcji z wszystkimi planetami. Wtedy we wschodnim krańcu konstelacji Koziorożca, 20 min po północy, 4,5°, czyli około 9 średnic księżycowej tarczy ponad oświetlonym jeszcze w 92% Księżycem, zobaczymy dość jasny punkcik Saturna. W następnym tygodniu czekają nas aż 4 koniunkcje Księżyca z kolejnymi planetami, w tym dwie bardzo bliskie, skutkujące nawet ich zakryciami przez księżycową tarczę.

Wieczorne niebo w pewnym stopniu uwolni się od szczególnie intensywnego księżycowego blasku dopiero pod koniec tego tygodnia. Zwłaszcza z początkiem sobotniej nocy możemy więc zobaczyć, jakie zmiany w układzie gwiazd względem horyzontu nastąpiły od minionego tygodnia. Tuż po zmierzchu cywilnym, na 13,5° ponad południowy horyzont wznosi się, górujący właśnie czerwony Antares z pierwszego letniego gwiazdozbioru Skorpiona. Nad południowo-zachodnim horyzontem w komplecie odnajdziemy jeszcze Trójkąt Wiosenny, lecz jego pierwsza gwiazda, Regulus z Lwa znika pod horyzontem już kwadrans po 22:00. Pół godziny po Antaresie, na 73° wznosi się podczas górowania centralny czworokąt jasnych gwiazd letniej konstelacji Herkulesa. Pierwsza i zarazem najjaśniejsza gwiazda Trójkąta Letniego, Wega z Lutni góruje dopiero kwadrans przed północą, gdy 6° nad południowo-wschodnim horyzontem wznosi się już Księżyc. Na lepsze warunki obserwacji letnich konstelacji musimy poczekać do połowy przyszłego tygodnia.

Teraz pora już na zagadkową część Gwiaździarni. Na początek podsumujmy czerwcową serię 4 zagadek astronomicznych. Otrzymaliśmy na nie łącznie 86 poprawnych odpowiedzi od 24 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śl., Hanna i Tadeusz z Rudy Śl., Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Paweł z Kościana, Piotr z Gliwic, Piotr z Krzanowic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Czerwcowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca przypadł Panu Wiesławowi z Zawiercia. Gratulacje! Od pewnego czasu niemal wszyscy uczestnicy zagadek udzielają poprawnych odpowiedzi na każde z pytań danego miesiąca i od lipca właśnie spośród nich wybierać będziemy Gwiaździarzy Miesiąca.

Przed tygodniem Państwa zadaniem było wskazać gwiazdozbiór, przez który przebiega najkrótszy odcinek ekliptyki. Mogło to okazać się trudne bez prześledzenia tego na jakiejkolwiek mapie nieba zawierającej granice gwiazdozbiorów. Wtedy bez najmniejszej wątpliwości zobaczymy, że konstelacją zawierającą na swym obszarze najkrótszy odcinek ekliptyki jest Skorpion. Długość tego fragmentu ekliptyki to zaledwie 6,5°, należące do znaku Strzelca, które Słońce pokonuje pomiędzy 23 a 30 listopada. To blisko 5-krotnie mniej niż długość 30° przypadająca na każdy z 12 znaków zodiaku. Kolejne 18,6° znaku Strzelca przebiega przez południową część gwiazdozbioru Wężownika, co w sumie daje dopiero nieco ponad 25° znaku Strzelca, którego krótkie odcinki zahaczają jeszcze o gwiazdozbiory Wagi (1,1°) i Strzelca (3,8°). W przeciwieństwie do Skorpiona, gwiazdozbiorem zawierającym najdłuższy 44-stopniowy odcinek ekliptyki jest Panna.

A oto dzisiejsza, poniekąd geometryczna zagadka. Jeśli przyjąć, że kątowa średnica tarczy Księżyca wynosi 0,5°, to na ile przynajmniej musi on zbliżyć się na niebie do planety, aby choćby na krótko ją zakryć.

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 14 lipca. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA