Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 07.08-13.08.2022
06.08.2022
19:32:00

Tegoroczne astronomiczne lato, jak zwykle liczone od momentu letniego przesilenia, które w tym roku miało miejsce 21 czerwca o godz. 11:14, do jesiennej równonocy 23 września o godz. 3:04 potrwa 93 d 15 h 50 min. W tę niedzielę, 7 sierpnia o godz. 7:09 mija połowa tego czasu.


Późniejsze z roku na rok, najczęściej o blisko 6 h momenty początków i końców tych samych pór roku w kolejnych latach, wynikają z rozbieżności długości roku kalendarzowego, z nieco dłuższym prawdziwym okresem obiegu Ziemi wokół Słońca. Nie wnikając w szczegóły, to właśnie w celu zniwelowania tej różnicy, już w starożytnym kalendarzu juliańskim wprowadzono system lat przestępnych, udoskonalony przed 440 laty w obecnie używanym kalendarzu gregoriańskim. Z pewnymi wyjątkami, co 4 lata mamy z roku na rok przeskok godzin początków pór roku o około 18 h wstecz i dłuższy o 1 dzień rok. Tym sposobem, trwający 365 dni 5 h i nieco ponad 49 min średni rok kalendarzowy, różni się zaledwie o minuty od w zasadzie stałej długości astronomicznego roku gwiazdowego i zwrotnikowego. Kolejny 366-dniowy rok przestępny przypada w najbliższym roku o numerze podzielnym przez 4, a więc w 2024.

Miejmy nadzieję, że druga połowa lata, która jest jeszcze przed nami, pod względem pogody będzie spokojniejsza od tej pierwszej i że nie tylko dni, ale też coraz dłuższe letnie noce będą przeważnie pogodne, co pozwoli nam częściej spoglądać w gwiazdy. W Katowicach, w niedzielę 7 sierpnia, od wschodu Słońca o godz. 5:21 do zachodu o 20:17, dzień trwa 14 h 56 min, w sobotę 13 sierpnia od 5:30 do 20:07, już 14 h 37 min, o 19 min krócej. Nieco wcześniej z tygodnia na tydzień obserwować będziemy przez dłuższy czas górowania Słońca. W niedzielę o godz. 12:50 osiągając największą wysokość 56,1° ponad naszym horyzontem, w sobotę, o 1 min wcześniej Słońce wzniesie się najwyżej na nasze niebo na 54,3°, górując już o prawie 2° niżej. W porównaniu z dniem letniego przesilenia, ostatni dzień tego tygodnia jest już krótszy o 1 h 48 min, a w prawdziwe południe Słońce wznosi się o prawie 9° niżej ponad nasz horyzont. Poprzez coraz wcześniejsze zachody i późniejsze wschody Słońca, dnia ubywa obecnie w niemal już największym tempie, na razie średnio o niespełna 1,5 min na dobę, zarówno wieczorami, jak i rano.

Pod koniec omawianego tygodnia, w piątek rano, już za dnia ma miejsce pierwsza z sierpniowej serii koniunkcji Księżyca z planetami. Pół godziny przed świtem cywilnym, 5,5° ponad Księżycem w pełni możemy zobaczyć dość jasnego Saturna. Pełny blask księżycowej tarczy nie będzie sprzyjał w tym roku obserwacjom Perseidów, najpopularniejszego z rojów meteorów, którego maksimum przypada nocą z piątku na sobotę.

Obserwowane z nocy na noc zmiany wyglądu nieba krótko po zmierzchu, przez cały jednak rok są stosunkowo niewielkie, łatwiej zauważalne po tygodniu. W środku tego tygodnia, jak na drugą już połowę lata przystało, nie zobaczymy już kompletu wiosennych konstelacji. Trójkąt Wiosenny częściowo zanurzony jest już pod horyzontem. W południowo-zachodniej stronie nieba, na niespełna 10° wznosi się jeszcze Spika z gwiazdozbioru Panny i jedynie najjaśniejsza gwiazda tego symbolu dawno już minionej pory roku, zwany Gwiazdą Wiosenną Arktur z konstelacji Wolarza, wciąż dominuje 40° ponad horyzontem. Od wielu tygodni najwyżej z początkiem nocy górują mało wyraziste letnie gwiazdozbiory Herkulesa oraz Wężownika z Wężem. Kilkanaście stopni ponad południowym horyzontem dostrzeżemy również jedną z 4 najjaśniejszych gwiazd letnich konstelacji, Antaresa ze Skorpiona.

Pozostałe trzy, układające się w obszerny, dobrze znany Trójkąt Letni, wciąż czekać muszą około 3 h po zachodzie Słońca by wznieść się najwyżej na południowe niebo. Jako pierwsza, już 1 h i kwadrans po zmierzchu, na prawie 79° wznosi się najjaśniejsza w Trójkącie Letnim, zerowej wielkości gwiazdowej biała Wega z konstelacji Lutni, a 1 h i kwadrans później, 2,2-krotnie ciemniejszy, 1. wielkości Altair z Orła, południowy wierzchołek Trójkąta. Jako ostatni, krótko po północy zbliżając się na zaledwie 5° do zenitu, góruje jeszcze prawie 1,5-krotnie ciemniejszy Deneb, czyli Ogon Łabędzia, wyznaczający północno-wschodni wierzchołek Trójkąta Letniego.

Około północy najwyżej też wznoszą się, położone niżej, tyleż jeszcze letnie, co już jesienne, niewielkie gwiazdozbiory Liska i Delfina, wraz z zodiakalnym Koziorożcem. Niewielki gwiazdozbiór Liska, o pierwotnej nazwie Lis z Gęsią, to nowożytna konstelacja wprowadzona na niebo w wydanym w 1690 roku słynnym atlasie gdańskiego astronoma Jana Heweliusza, w niekojarzonym z żadnym wcześniejszym gwiazdozbiorem rejonie pomiędzy starożytnymi gwiazdozbiorami Łabędzia oraz Strzałą i Orłem. Pozbawiona jaśniejszych gwiazd, ta trudna do odnalezienia letnia konstelacja, zawiera w swych granicach jedną z największych i najjaśniejszych, mgławic planetarnych, powstałą przed około 50 tysiącami lat, w miejscu, gdzie jeszcze milion lat temu istniała kilkakrotnie masywniejsza od Słońca gwiazda, która pozbywając się materii stworzyła wokół swej pozostałości stale powiększający się obłok. Poniżej gwiazdozbioru Liska położony jest ponad 3-krotnie mniejszy, ale wyrazisty, starożytny gwiazdozbiór Strzały, którego 4 najjaśniejsze gwiazdy układają się w dość wyraźny kształt skierowanego na wschód grotu strzały. Mgławicę Hantle łatwo odnajdziemy, używając nawet lornetki skierowanej 3,3° na północ od najjaśniejszej z nich, wskazującej czubek grotu Strzały.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Łatwą okazała się zagadka sprzed tygodnia. Na pytanie, kiedy zostały odkryte jedyne dwa naturalne satelity Marsa, Fobos i Deimos, otrzymaliśmy same poprawne odpowiedzi. Odkrywcą obydwu był przed dokładnie 145 laty, amerykański astronom Asaph Halle, 12 sierpnia 1877 roku po raz pierwszy obserwując mniejszego z nich Fobosa, a 6 dni później, niemal 2-krotnie większego Deimosa.

A oto dzisiejsza zagadka. Od czasu reformy kalendarza w 1582 roku, kilkakrotnie już nie były przestępnymi lata o numerach podzielnych przez 4. Które to były lata?

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 11 sierpnia. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.




Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA