Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 02.10-08.10.22
01.10.2022
16:01:00

Im dalej od jesiennej równonocy, tym wyraźniej zauważamy, na razie jeszcze stosunkowo niewielką, wyższość długości nocy nad dniem. Tym samym coraz większy mamy dostęp do nocnego nieba i zachodzących na nim zjawisk, niestety ograniczony kaprysami jesiennej pogody.


W Katowicach, w niedzielę 2 października, od wschodu Słońca kwadrans przed godz. 7:00 do zachodu o 18:20, dzień trwa 11 h 35 min. W sobotę 8 października, od  6:55 do 18:07, o kolejne 23 min krótszy, trwający 11 h 12 min, dzień będzie już o 1,5 h krótszy od nocy. Warto również pamiętać, że te cykliczne roczne zmiany długości dnia i nocy wiążą się wprost z wysokością, a tym samym z długością łuku dziennej drogi Słońca na niebie, co określa wysokość górowania naszej Dziennej Gwiazdy w prawdziwe południe. Podczas obowiązywania czasu letniego, moment ten na naszej długości geograficznej przypada pomiędzy godz. 12:00 a 13:00. W tym roku z czasu środkowoeuropejskiego letniego będziemy korzystać do nocy z 29 na 30 października. Na razie, w niedzielę górujące o 12:33, Słońce wznosi się u nas na 36,1°, zaś w kończącą omawiany okres sobotę, o 12:31 górować będzie już tylko 33,8° ponad południowym horyzontem – to i tak jeszcze ponad 2-krotnie wyżej niż w najkrótszym dniu roku, dniu zimowego przesilenia.

Na nocnym niebie zazwyczaj prym wiedzie Księżyc. Niemal dokładnie tydzień po nowiu nocą z minionej niedzieli na poniedziałek, w tę niedzielę wieczorem, z oświetloną już w 47% tarczą goszczący w zachodniej części konstelacji Strzelca, Księżyc obserwować możemy niemal do 22:00. We wtorek już z 70-procentową tarczą w Koziorożcu, zachodzi blisko pół godziny po północy, by w środę wieczorem dotrzeć do, bawiącego od pół roku we wschodniej części tego gwiazdozbioru, jasnego Saturna. Około godz. 21:30, z błyszczącą już w 80% tarczą, Księżyc góruje równocześnie z Saturnem około 20° ponad horyzontem. To pierwsza z trzech w tym tygodniu koniunkcji Księżyca z planetami. Znacznie efektowniej powinna prezentować się w sobotę wieczorem, dobę przed pełnią, ostatnia z nich – niemal 2-krotnie bliższa koniunkcja Księżyca z ponad 20-krotnie jaśniejszym od Saturna Jowiszem. Również w sobotę, ale rano i głęboko pod horyzontem Księżyc znajdzie się w koniunkcji z Neptunem, jednak nawet gdyby miało to miejsce w nocy, tę najciemniejszą z wszystkich planet niełatwo byłoby dostrzec kilka stopni od krawędzi błyszczącego niemal już pełną tarczą Księżyca. Największym wydarzeniem tego miesiąca z udziałem Księżyca będzie, czekające nas 25 października w środku dnia częściowe zaćmienie Słońca, na terenie Polski osiągające od około 43% do 57% słonecznej tarczy.

Na pogodnym wieczornym niebie, godzinę po zmierzchu cywilnym, mimo rozświetlającego niebo rosnącego do pełni Księżyca, dostrzec można górujący właśnie Trójkąt Letni, którego rolę około północy przejmuje Jesienny Kwadrat. Wtedy też od wschodniej do południowo-zachodniej części nieba rozciąga się łańcuch 5 planet: do Saturna, Neptuna i Jowisza dołączają bowiem Uran i bardzo jasny Mars. Pozostałe dwie planety odnajdziemy dopiero nad ranem.

Podczas gdy Księżyc zbliża się do pełni, bezksiężycowe są jeszcze w tym tygodniu poranki – nawet w kończącą ten tydzień sobotę Księżyc znika z nieba ponad 1,5 h przed świtem. Jeśli tylko pogoda pozwala, praktycznie przez cały tydzień możemy obserwować niebo pod koniec nocy. W środku tygodnia, 1 h przed świtem cywilnym w południowej stronie nieba dominuje Zimowy Sześciokąt z właśnie górującymi malowniczymi gwiazdozbiorami Oriona i Woźnicy. Pomiędzy nimi, w rogach Byka, na 62° ponad horyzont wznosi się górujący również Mars, a nisko ponad południowo-zachodnim horyzontem błyszczy wciąż bardzo jasny Jowisz. Kwadrans przed godz. 5:00 spod wschodniego horyzontu wychyla się dość jasny, zerowej wielkości gwiazdowej Merkury, który po 3 tygodniach poruszania się ruchem wstecznym, w tę niedzielę powraca do ruchu prostego, by po niespełna tygodniu znaleźć się w elongacji, 18° na zachód od Słońca. To szósty spośród łącznie siedmiu w tym roku okresów widoczności Merkurego, najlepszy na porannym niebie, stwarzający stosunkowo dobre warunki obserwacji tej planety, wschodzącej ponad godzinę przed świtem. Niemal równocześnie z początkiem świtu cywilnego, jako ostatnia wschodzi Wenus, którą dzięki największej pośród planet jasności, mamy jeszcze w tym tygodniu szanse dostrzec nawet 0,5 h przed wschodem Słońca, na tle rozjaśniającej się już wschodniej strony nieba. Niestety, lepsze warunki widoczności Wenus powrócą dopiero w połowie grudnia. Przez cały przyszły rok, jedynie z około miesięczną przerwą na przełomie lipca i sierpnia, Wenus będzie widoczna nawet do 4 h po zmierzchu lub przed świtem.  

Pora na zagadkową część Gwiaździarni, w której podsumujemy cykl zagadek minionego miesiąca, typując Gwiaździarza Miesiąca spośród uczestników, którzy udzielili poprawnych odpowiedzi na wszystkie pytania. Na 4 wrześniowe zagadki otrzymaliśmy łącznie 77 poprawnych odpowiedzi od 22 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śl., Hanna i Tadeusz z Rudy Śl., Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Spośród 15 autorów poprawnych odpowiedzi na wszystkie 4 pytania, honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Września przyznajemy Panu Henrykowi z Lędzin. Gratulacje!

Zagadka sprzed tygodnia dotyczyła masy Jowisza w porównaniu z masą Ziemi. Wystarczył wbrew pozorom dość łatwy rachunek – masę Jowisza: 1 898,6 x 1024 kg podzielić przez masę Ziemi: 5,9736 x 1024 kg, czyli wprost 1 898,6 : 5,9736, aby otrzymać wynik 317,8 razy. W licznych tablicach odnaleźć można wręcz masę Jowisza wyrażoną jako wielokrotność masy Ziemi.

A oto dzisiejsze, zapewne prostsze pytanie: w jakiej fazie Księżyca może mieć miejsce zaćmienie Słońca? Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl, do czwartku 6 października.

Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA