Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 06-12.11.2022
05.11.2022
18:59:00

Za nami już połowa jesieni: nocą z niedzieli na poniedziałek, 28 minut po północy tegoroczna astronomiczna jesień osiąga swój półmetek.


Chociaż do zimy już coraz bliżej, na razie, jak na listopad pogodę mamy dość łagodną. Według prognoz dla naszego regionu, czeka nas w tym tygodniu bezchmurny wtorek i częściowo czwartek, powinny więc być szanse na spojrzenie na to, co dzieje się na niebie. W Katowicach, w niedzielę 6 listopada, od wschodu o godz. 6:40 do zachodu o 16:14 Słońce wędruje ponad horyzontem 9 h 34 min, w sobotę 12 listopada od godz. 6:50 do 16:05 dzień potrwa 9 h 15 min, czyli o 19 min krócej. Jeszcze do niedawna różnica ta z tygodnia na tydzień wynosiła 21–22 min, zatem jak widzimy tempo kurczenia się dni i tym samym wydłużania nocy zaczyna zauważalnie zwalniać. Górowanie Słońca w tym tygodniu ma cały czas miejsce o godz. 12:28, ale jego wysokość, na naszej szerokości geograficznej maleje w tym czasie z 23,7° do 22,0°. To jeszcze o ponad 70 min dłuższa i o ponad 5,5° wyższa dzienna wędrówka Słońca po naszym niebie niż podczas, czekającego nas za 1,5 miesiąca, zimowego przesilenia. 

Księżyc swą pozorną wędrówkę na tle gwiazd rozpoczyna w tym tygodniu na pograniczu gwiazdozbiorów Wieloryba i Ryb, tarczą oświetloną w 93% rozświetlając niebo przez większość nocy, zachodząc 2 h przed świtem. We wtorek niemal dokładnie w południe Księżyc osiąga pełnię. Zazwyczaj około 2 tygodni po lub przed zaćmieniem Słońca, podczas najbliższej pełni ma miejsce zaćmienie Księżyca. Tym razem niemal dokładnie 2 tygodnie po obserwowanym również w Polsce częściowym zaćmieniu Słońca, we wtorek w południe przypada maksimum całkowitego zaćmienia Księżyca. W tym czasie jednak Księżyc w pełni jest głęboko poniżej horyzontu, wskutek czego zjawiska tego w najmniejszym stopniu nie jesteśmy w stanie zaobserwować, podobnie jak w niemal całej Europie i w Afryce. 

Przypomnijmy, że zaćmienie Słońca następuje wówczas, gdy podczas nowiu Księżyc znajduje się w pobliżu któregoś z węzłów swej orbity, zaś zaćmienie Księżyca, gdy w pobliżu któregoś z węzłów przypada pełnia. Podczas zaćmienia Słońca 25 października nów wypadał prawie 20 h przed przejściem Księżyca przez węzeł wstępujący, dlatego Księżyc tylko częściowo zakrył tarczę Słońca. Wtorkowa pełnia przypada niespełna 5 h przed osiągnięciem przez Księżyc węzła zstępującego, dlatego sama faza całkowita jego zaćmienia trwa 25 min, a od początku do końca fazy częściowej 3 h 49 min. Całe zjawisko trwa jednak prawie 6 h, ponieważ składa się na nie, zapoczątkowujące i kończące je, zaćmienie półcieniowe. Najbliższym, w całości widocznym w Polsce zaćmieniem Księżyca będzie niespełna 13% zaćmienie częściowe 28 października przyszłego roku.

To dopiero za rok, wróćmy więc do obecnego tygodnia. W trakcie zaćmienia, Księżyc w pełni zakryje Urana, czego również nie będziemy mogli zaobserwować. Po zmierzchu, około godz. 17:00, niespełna 10° ponad wschodnim horyzontem Księżyc wyprzedzać będzie Urana już o 2°. Kolejną planetą na drodze Księżyca, świecącego 90% tarczy w północno-wschodnim krańcu gwiazdozbioru Byka, będzie Mars, z którym koniunkcja będzie miała miejsce w piątek, również jeszcze za dnia, ale po zmierzchu obydwa obiekty dzielić będzie nieznacznie większy dystans 2,2°. Ten tydzień w sobotę wieczorem Księżyc zakończy niemal w centrum gwiazdozbioru Bliźniąt, wschodząc 1,5 h po zmierzchu oświetlony w 22%. 

Jak co tydzień zobaczmy, co zmieniło się w usytuowaniu gwiazd na niebie, zwłaszcza wczesnym wieczorem. W środku tygodnia tuż po zmierzchu nadal najwyżej wznosi się gwiezdny symbol minionej pory roku, Trójkąt Letni, którego południowy wierzchołek góruje tuż po zachodzie Słońca, a okołobiegunowy, północno-zachodni Deneb z gwiazdozbioru Łabędzia, 0,5 h po zmierzchu wznosi się najwyżej na 85° ponad południowy horyzont. Na południowym wschodzie wysoko wznosi się jednak Jesienny Kwadrat Pegaza, który góruje już około godz. 20:00, górnymi wierzchołkami sięgający 67 – 68 stopni. Wtedy też przez całe niebo, od południowego zachodu po wschód, rozciąga się sznur 5 planet, kolejno: Saturna, Neptuna, Jowisza, Urana i Marsa. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na początek podsumujmy cykl 5 zagadek miesiąca października. Otrzymaliśmy na nie 100 poprawnych odpowiedzi od 23 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śl., Hanna i Tadeusz z Rudy Śl., Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jacek z Andrychowa, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Piotr z Gliwic, Piotr z Krzanowic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Spośród 15 autorów poprawnych odpowiedzi na wszystkie 5 pytań, honorowy tytuł Gwiaździarza Miesiąca Października przyznajemy Pani Halinie z Rudy Śląskiej. Gratulacje! 

Zagadka sprzed tygodnia dotyczyła zjawiska przejścia planet na tle Słońca. Otrzymaliśmy niemal wyłącznie poprawne odpowiedzi, że zjawisko takie nosi nazwę tranzytu i dotyczy jedynie planet dolnych: Merkurego i Wenus, których okołosłoneczne orbity usytuowane są wewnątrz orbity ziemskiej.W całym XXI wieku ma miejsce 14 tranzytów Merkurego – najbliższe 13 listopada 2032 roku oraz jedynie 2 tranzyty Wenus, w 2004 i 2012 roku – kolejne dopiero 11 grudnia 2117 roku. 

A oto dzisiejsza zagadka. Na której z planet długość doby jest najbardziej zbliżona do ziemskiej?

Odpowiedzi prosimy przesyłać na adres: gwiazdzinia@radio.katowice.pl do czwartku 10 listopada. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA