Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 27.11-3.12
27.11.2022
11:35:00

Zaledwie 3 tygodnie dzielą nas od zimowego przesilenia. Na najbliższe dni synoptycy przewidują jednak jeszcze umiarkowanie zimową pogodę. 


Słońce porusza się już przez niemal najniżej położone fragmenty ekliptyki, trasy swej pozornej wędrówki na tle gwiazd. W niedzielę 27 listopada goszcząc niemal w centrum krótkiego, mierzącego 6,5° odcinka ekliptyki, biegnącego przez północne rejony gwiazdozbioru Skorpiona, w Katowicach Słońce wschodzi o godz. 7:14, a zachodzi o 15:49; dzień trwa zatem 8 h 35 min. W sobotę 3 grudnia, już w południowo-zachodnim krańcu Wężownika, Słońce wędruje ponad horyzontem od godz. 7:22 do 15:45, a więc 8 h 23 min, o kolejne 12 min krócej, ale jeszcze o 17 min dłużej niż w pierwszym dniu zimy. W ciągu tego tygodnia o 1°, z 18,6° do 17,6° maleje wysokość górowania Słońca w prawdziwe południe, a to znaczy, że łuk jego dziennej drogi z końcem tego tygodnia będzie już zaledwie o 1,3° wyższy niż w dzień zimowego przesilenia. 

W najbliższych dniach niebo rozświetlać nam będzie z nocy na noc rosnący Księżyc. Po nowiu w środku minionego tygodnia, w niedzielny wieczór, przez pierwsze 2,5 h po zmierzchu towarzyszyć nam będzie błyszcząc 19% tarczy na pograniczu konstelacji Strzelca i Koziorożca. Po nieosiągalnej dla obserwacji pierwszej serii dwóch koniunkcji z planetami dolnymi, kolejno z Wenus i Merkurym, w miniony czwartek wczesnym popołudniem tuż po nowiu, w tym tygodniu czekają nas, w przystępniejszych warunkach, trzy koniunkcje z gazowymi olbrzymami. Pierwsza z nich, z Saturnem, na tle konstelacji Koziorożca, ma miejsce we wtorek już po wschodzie Słońca, na dodatek głęboko pod horyzontem. Jednak dość blisko Saturna, 30% Księżyc mamy szansę oglądać już w poniedziałek wczesnym wieczorem. 

Następne dwie koniunkcje mają miejsce już po przypadającej w środę pierwszej kwadrze, kiedy nocą z czwartku na piątek, w odstępie 12 godzin 60% Księżyc spotyka się kolejno z Neptunem i Jowiszem. Właściwa koniunkcja z Neptunem następuje 20 min po zmierzchu cywilnym, co oczywiście przy użyciu przynajmniej dobrej lornetki, w bliskości jasnego Księżyca może utrudniać dostrzeżenie nieco ponad 3,5° wyżej słabo świecącej planety. Nieco bliższa koniunkcja z Jowiszem ma miejsce ponad 4 h po zachodzie Księżyca. Ciekawą okazać się może, około godz. 22:30–23:00 sytuacja pomiędzy tymi dwoma zjawiskami, gdy około 15° ponad południowo-zachodnim horyzontem znajdować się będzie Księżyc i Neptun, a 5° wyżej Jowisz, tworząc z nimi równoramienny trójkąt. Jeśli tylko dopisze pogoda, zdecydowanie najciekawszymi będą, czekające nas w połowie przyszłego tygodnia, spotkania bliskiego pełni Księżyca z pozostałymi dwiema planetami tej listopadowo-grudniowej serii koniunkcji, skutkujące zakryciami Urana i Marsa. Na razie wróćmy do obecnego tygodnia, który nasz naturalny satelita kończy z oświetloną już w 83% tarczą, w południowo-zachodniej części gwiazdozbioru Ryb. 

W miarę jak w coraz mniejszym stopniu z tygodnia na tydzień zmieniają się godziny zachodów Słońca, a więc także początków nocy, szybciej zmienia się również wygląd wieczornego nieba tuż po cywilnym zmierzchu. W ciągu tego tygodnia początek nocy przyspiesza zaledwie o 4 min. W środku tygodnia, gdy zanurzone 6° pod horyzontem Słońce zapewnia początek zmierzchu cywilnego, Trójkąt Letni, choć wciąż dominuje na niebie, od 0,5 h w komplecie gości na zachodniej półkuli nieba. Wtedy najwyżej, na 45°do 60° wznoszą się towarzyszące mu od południowo-wschodniej strony, tyleż letnie co już jesienne, maleńkie gwiazdozbiory Delfina i Źrebięcia. Poniżej, na 12° do 32° wznosi się górujący właśnie, również pośredni pomiędzy letnimi i jesiennymi, zodiakalny gwiazdozbiór Koziorożca, przedstawiający mitologiczną postać pół kozła, pół ryby, w jaką zamienił się rogaty bożek Pan, opiekun lasów, pasterzy i trzód, by zanurzając się do połowy w wodzie ukryć się przed stugłowym potworem Tyfonem. Charakterystyczny układ gwiazd, wytyczających kształt tej postaci, z których najjaśniejszą jest 3. wielkości gwiazdowej Deneb Algedi, czyli ogon kozła, „zakłóca” obecnie, odległy od niej 4,3° na zachód, 7-krotnie jaśniejszy Saturn. 

Jesienny Kwadrat Pegaza, o zmierzchu goszczący jeszcze na południowym wschodzie, najwyżej wznosi się już 2 h po zmierzchu, znikając na zachodzie 1–1,5 h po północy, gdy na południu dominują już w komplecie gwiazdy Zimowego Sześciokąta. Krótko przed świtem górują gwiazdy kolejnej konstelacji zodiakalnej, Lwa, którego najjaśniejszy Regulus wytycza pierwszy, zachodni wierzchołek gwiezdnego symbolu kolejnej pory roku, obszernego Trójkąta Wiosennego, najwyżej wznoszącego się o wschodzie Słońca. Tak więc, podczas niemal najdłuższych już nocy mamy szanse podziwiania charakterystycznych gwiazdozbiorów wszystkich czterech pór roku. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Łatwą okazała się odpowiedź na pytanie sprzed tygodnia o najszybciej obracającą się planetę. Jest nią oczywiście największy z planet-olbrzymów Jowisz, którego jeden obrót trwa zaledwie 9 h 55,5 min. Niewiele od niego wolniejszymi są Saturn (10 h 39,4 min), Neptun (16 h 06,6 min) i nieznacznie jeszcze wolniejszy Uran (17 h 14,4 min). Przy okazji pragnę sprostować błąd, jaki wkradł się przed tygodniem przy okazji rozszerzenia odpowiedzi na pytanie o najwolniej obracającą się planetę. Jest nią oczywiście Wenus (243 doby i 27 min), jednak w kolejności szybszych, Ziemia oczywiście zajmuje nie trzecią a czwartą lokatę, tuż za Marsem. 

A oto dzisiejsza zagadka z nieco innej już dziedziny. Pod koniec tego tygodnia, 2 grudnia, na szerokości geograficznej 50°N Tarnowa, Wieliczki czy Pszczyny, w prawdziwe południe Słońce wznosi się na 18° ponad horyzont. A jak wysoko góruje tego dnia Słońce obserwowane na szerokości Gdyni 54,5°N?   

Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 1 grudnia na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień. 



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA