Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 04-10.12.2022
03.12.2022
16:56:00

Już tylko pół miesiąca dzieli nas od zimowego przesilenia. Obecny tydzień to czas przewidywanych jeszcze nie specjalnie mroźnych dni, ale zwłaszcza w drugiej połowie z okresowo raczej zimowymi opadami.


Niewiele zapowiada się w najbliższych dniach bezchmurnego nieba, więc być może omawiane wydarzenia przyjdzie nam sobie bardziej wyobrazić niż zaobserwować. Dnie już są niemal najkrótsze w roku. W Katowicach, w niedzielę 4 grudnia, od wschodu o godz. 7:23 do zachodu o 15:45 Słońce wędruje ponad horyzontem 8 h 22 min, w sobotę 10 grudnia, od 7:30 do 15:43 już tylko 8 h 13 min, a więc o 9 min krócej i już tylko o 7 min dłużej niż w pierwszym dniu astronomicznej zimy. Nieznacznie już, z 17,5° do 16,8°, a więc o 0,7° maleje w ciągu tygodnia wysokość górowania Słońca w prawdziwe południe, która w końcu tygodnia będzie już tylko o 0,5° wyższa niż podczas zimowej równonocy. Warto przypomnieć, że choć w miarę zbliżania się zimowego przesilenia, coraz krócej i pod coraz mniejszym kątem Słońce ogrzewa nasze rejony Ziemi, to równocześnie z każdym dniem z nieco mniejszej odległości, ponieważ krążąc po eliptycznej orbicie, nasza planeta jak co roku z początkiem stycznia osiąga peryhelium, czyli najbardziej zbliża się do centralnej gwiazdy. Tej zimy nastąpi to za miesiąc, 4 stycznia. 

Księżyc swą wędrówkę na tle gwiazd rozpoczyna w tym tygodniu w południowo-wschodniej części gwiazdozbioru Ryb, z oświetloną w 83% tarczą. Jeśli pogoda zechce być łaskawsza, w poniedziałek 2 h po zachodzie Słońca mamy szansę obserwacji bardzo bliskiej koniunkcji Księżyca z goszczącym w konstelacji Barana Uranem, kiedy świecąca już w 94% jego tarcza zakryje planetę. W rejonie Katowic niemal centralne zakrycie Urana przez Księżyc trwać będzie całą godzinę: od 17:39, gdy Uran zniknie pod nieoświetloną wąską krawędzią tarczy, do 18:39, gdy znów pojawi się z przeciwnej, jasnej strony. Nawet przy doskonałej pogodzie obserwacja zjawiska może okazać się bardzo trudna z powodu małej jasności Urana zdominowanej przez blask bliskiego pełni Księżyca. Nie mniej jednak, korzystając z dobrej lornetki lub choćby niewielkiego amatorskiego teleskopu mamy spore szanse prześledzić zarówno początek, jak i koniec zjawiska. 

Jeśli ponownie dopisze pogoda we czwartek rano, kolejne takie spotkanie mamy szansę zaobserwować krótko przed świtem cywilnym w rogach Byka, kolejnej konstelacji zodiakalnej. U nas rozpocznie się ono o godz. 6:04, niespełna godzinę po pełni Księżyca, gdy kompletnie oświetlona jego tarcza na 53 min (do 6:57) zakryje szczególnie jasnego Marsa podczas jego opozycji. Tym razem, mimo Księżyca jeszcze jaśniejszego niż w przypadku zakrycia praktycznie niedostrzegalnego gołym okiem Urana, dostrzeżenie blisko 1000-krotnie jaśniejszego Marsa nie może sprawić większego problemu, choć aby dokładnie zauważyć momenty zakrycia i odkrycia planety wskazane jest również użycie jakiegoś instrumentu optycznego. Szkoda by było nie móc oglądać przynajmniej tego drugiego zakrycia, trzymajmy więc kciuki za pogodę, zwłaszcza w czwartkowy ranek. 

Po pracowitym tygodniu, nocą z soboty na niedzielę, z powrotem malejący po pełni, 93-procentowy Księżyc dotrze do wschodnich rejonów gwiazdozbioru Bliźniąt, kończąc omawiany tydzień w towarzystwie Kastora i Polluksa, najjaśniejszych gwiazd tej zodiakalnej konstelacji. Po zakończonej tak efektownie listopadowo-grudniowej serii spotkań z planetami, kolejną zapoczątkuje Księżyc pięcioma koniunkcjami w ciągu 5 dni końcówki roku. 

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Zanim przejdziemy do podsumowania cyklu 4 zagadek listopada, poświęćmy chwilę tej ostatniej, zadaniu sprzed tygodnia. Jego rozwiązanie sprawiło wielu z Państwa pewne kłopoty, choć kilka osób również samemu niepotrzebnie je skomplikowało, nie zawsze z pozytywnym wynikiem. Przypomnijmy, że chodziło o policzenie, na jakiej wysokości górowało 2 grudnia Słońce na północy Polski, na szerokości geograficznej 54,5°, jeśli na południu kraju, na szerokości 50° wznosiło się na 18° ponad horyzont. Proste i w pełni poprawne rozwiązanie wymagało tylko obliczenia różnicy szerokości geograficznych: 54,5°–50°= 4,5°, a następnie zdecydowanie, czy na północy (np. w Gdyni) Słońce wzniosło się tego samego dnia o 4,5° wyżej czy niżej niż na południu. Dane w tym prostym zadaniu zostały tak dobrane, żeby było to do obliczenia nawet bez jakichkolwiek kalkulatorów czy wzorów. Oczywistym rozwiązaniem jest: 18°–4,5°=13,5°. Ta różnica wysokości górowania Słońca jest zawsze taka sama, zarówno zimą jak i latem, ponieważ regiony na północ od zwrotnika Raka (23°26,3’N) Słońce oświetla zawsze od południowej strony. 

Na cały listopadowy cykl zagadek otrzymaliśmy łącznie 82 poprawne odpowiedzi od 22 Słuchaczek i Słuchaczy. Byli to, w kolejności alfabetycznej imion: Adam z Bielska-Białej, Bogdan z Orzesza, Damian z Zabrza, Franciszek z Kaczyc, Grzegorz z Zabrza, Halina z Rudy Śl., Hanna i Tadeusz z Rudy Śl., Henryk z Bytomia, Henryk z Lędzin, Henryk z Pielgrzymowic, Jakub z Mysłowic, Justyna z Olesna, Marek z Woźnik, Piotr z Gliwic, Piotr z Zabrza, Przemysław z Krakowa, Stefan z Rudy Śląskiej, Wiesław i Paweł z Myszkowa, Wiesław z Zawiercia, Wojciech z Żywca i Zygmunt z Brennej. Dodajmy, że na pierwsze 3 zagadki otrzymaliśmy za każdym razem 22 poprawne odpowiedzi od tych samych Słuchaczek i Słuchaczy, natomiast na ostatnie tylko od 16. Dlatego według obowiązujących od dłuższego już czasu zasad, Gwiaździarza miesiąca typujemy z tych ostatnich 16, mających na swym koncie komplet 4 odpowiedzi. Gwiaździarzem Listopada zostaje Pan Wojciech z Żywca. Gratulacje! 

A oto dzisiejsza, nieco podobna do poprzedniej zagadka. Porównując długości geograficzne leżących na tej samej szerokości geograficznej (51,1°N) dwóch polskich miast – bliskiego zachodniej granicy Zgorzelca: na długości geograficznej 15,0°E i położonego blisko wschodniej granicy Chełma: na długości 23,5°E, proszę obliczyć, o której godzinie wschodzi Słońce w Chełmie, jeśli w Zgorzelcu ma to miejsce o godz. 7:00. 

Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 8 grudnia na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień.     



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA