Polska ma jeden z największych wskaźników umieralności z powodu chorób nowotworowych wśród krajów partnerskich OECD.
Wynosi on dokładnie 228 zgonów na 100 tysięcy mieszkańców. W sobotę obchodzony będzie Światowy Dzień Walki z Rakiem. O profilaktyce nowotworów z profesor Barbarą Bobek-Bilewicz, specjalistką radiologii i medycyny nuklearnej, kierowniczką Zakładu Radiologii i Diagnostyki Obrazowej Centrum Onkologii Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Gliwicach rozmawia Piotr Pagiała.
— Radio Katowice SA (@radiokatowice) February 3, 2023
Gościem Radia Katowice dziś o poranku jest profesor Barbara Bobek-Bilewicz -
specjalistka radiologii i medycyny nuklearnej z Instytutu Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie w Gliwicach. Dzień dobry pani profesor.
Dzień dobry państwu. Dzień dobry panu.
Pani profesor jutro Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem, to święto ustanowiono w lutym 2000 roku w Paryżu. Ja sobie pozwoliłem, przygotowując się do naszej rozmowy, znaleźć taką informację, że nowotwory w Polsce u mężczyzn, to najczęściej rak prostaty, rak płuc, rak jelita grubego, a u kobiet to nowotwory piersi, płuca, jelita grubego, szyjki macicy oraz nowotwór jajnika. Pani profesor jak to jest z tymi nowotworami? To jest tak, że my sobie sami na nie pracujemy?
Myślę, że nie można tak absolutnie powiedzieć, ale na pewno mamy wpływ jakiś na to czy dojdzie do rozwoju nowotworu i na pewno mamy wpływ na to jak wcześnie ten nowotwór wykryjemy. Niektórzy twierdzą, faktycznie tak jak pan powiedział, że około 70% nowotworów to jest wynik środowiska, w którym żyjemy i naszego stylu życia.
A 30% to geny?
To trudno jest tak jednoznacznie odpowiedzieć, ale geny oczywiście mają duży wpływ i niewątpliwie ci ludzie, którzy mają w rodzinie częste występowanie nowotworu, powinni rozważyć badanie genetyczne. To, że mamy jakiś istotny wpływ na rozwój tej choroby jest myślę ważną informacją i dlatego chciałabym w czasie tej rozmowy zachęcić państwa do troski o swoje zdrowie, troski o siebie i zainteresowanie się profilaktyką.
No właśnie, profilaktyka chorób nowotworowych, czyli wiele zależy od nas. Ja znowu powracam do tego co mówiłem.
Mówiąc o profilaktyce chorób nowotworowych najczęściej myślimy o profilaktyce pierwotnej i wtórnej. Profilaktyka pierwotna to są takie zachowania, takie postępowania, takie działania, które zmniejszają ryzyko lub zapobiegają wystąpieniu choroby nowotworowej. Takie bardzo proste przykłady, niepalenie papierosów to znacznie zmniejszenie zachorowania na wiele nowotworów: płuca, gardła, krtani, pęcherza moczowego czy trzustki.
Ale jeśli sami nie palimy to jesteśmy jeszcze narażeni na bycie biernymi palaczami.
Tak, i dlatego myślę, że powinniśmy się starać byśmy my nie palili, ale też żeby w naszym otoczeniu nie palono. Drugim takim przykładem jest ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym, czyli profilaktyka zachorowania na czerniaka.
Czyli nie opalajmy się zbyt często albo bez użycia filtru.
Tak. Kolejnym krokiem, który możemy zrobić, dotoczy to bardziej naszych dzieci, to jest szczepienie przeciwko HPV. To jest onkogenny wirus, który jest częstą przyczyną wielu nowotworów. Najczęściej myślimy o raku szyjki macicy, ale jest też on przyczyną na przykład nowotworów gardła. Istnieje profilaktyka pierwotna, która jest profilaktyką farmakologiczną lub chirurgiczną. Najczęściej przy tej chirurgicznej myślimy o kobietach, które mają mutację zwiększającą prawdopodobieństwo zachorowania na raka piersi, i które decydują się na przykład ma obustronną mastektomię. Jest to procedura w Polsce od dłuższego czasu refundowana.
Tak jak jedna z aktorem amerykańskich, nie pamiętam która.
Oczywiście zmiana też stylu życia. Wiadomo dzisiaj, że dieta, nadużywanie alkoholu, otyłość, to również są czynniki zwiększające prawdopodobieństwo zachorowań.
I brak aktywności fizycznej.
Tak. Kolejną profilaktyką jest tzw. profilaktyka wtórna, czyli postępowanie które pozwala na wykrycie nowotworu we wczesnej fazie.
Czyli badania przesiewowe?
Czyli badania przesiewowe. Badania przesiewowe, czy badania skriningowe jak niektórzy mówią, to są badania wykonywane u ludzi bez objawów klinicznych choroby i chodzi nam o to żeby tę chorobę wykryć zanim ona da objawy. Czyli w przypadku nowotworu zanim on da jakieś objawy kliniczne. To jest ważne, bo wykrywamy ten nowotwór w bardzo wczesnej fazie.
I wtedy szansa na wyleczenie jest…
…dużo większa. Też, co nie jest bez znaczenia moim zdaniem, prawie zawsze leczenie jest mniej agresywne i mniej uciążliwe.
Czyli ta chemia nie jest aż tak mocna, albo jej nie ma na przykład.
Tak, to leczenie nie jest tak bardzo dolegliwe dla chorego. W Polsce mamy trzy populacyjne badania przesiewowe jeżeli chodzi o nowotwory. To badanie w kierunku raka piersi -zapraszamy panie między 50. a 69. rokiem życia, które wcześniej nie chorowały na raka piersi- generalnie co dwa lata taką mammografię można a nawet trzeba zrobić.
Bardzo często mówimy, że mammobusy przyjeżdżają do jakiejś miejscowości i tam czekają na takie panie. Wcześniej trzeba się oczywiście zarejestrować.
Tak, myślę że nawet nie trzeba się zarejestrować. Wystarczy po prostu przyjść. My na Śląsku mamy dużo mammobusów i bardzo bym zachęcała panie żeby zdecydowały się na takie badanie. Natomiast te panie, w których rodzinie były nowotwory, zwłaszcza nowotwory piersi, macicy czy jajnika, zachęcałabym do badań genetycznych, dlatego że mamy program opieki nad nosicielami mutacji onkogennych i wtedy takie panie mają wykonywany, jako badanie przesiewowe, rezonans magnetyczny.
Kolejne badania przesiewowe na choroby nowotworowe to?
W kierunku raka jelita grubego i to jest kolonoskopia.
Bardzo nieprzyjemny zabieg.
Nieprzyjemny, ale w tej chwili w większości przypadków, można go zrobić w znieczuleniu. Proszę zauważyć, że kolonoskopia jest takim badaniem, które również pozwala zapobiec rozwojowi raka, dlatego że rak jelita grubego ma stany przedrakowe.
Polipy na przykład.
Na przykład. Te polipy można usunąć i w ten sposób zapobiec rozwojowi raka. Myślę, że warto je zrobić i tę nieprzyjemność badania przeżyć, żeby czasem uratować swoje życie.
Trzeci program?
To jest rak szyjki macicy. Tym badaniem jest cytologia. Tu również mamy taką sytuację, że są stany przedrakowe i jeżeli kobiety się badają, taki stan przedrakowy jest wykryty, można tę zmianę usunąć, można ją wyleczyć, i można zapobiec zachorowaniu na raka szyjki macicy. Naprawdę warto. Bardzo, bardzo bym państwa zachęcała do tego żeby uczestniczyć w badaniach profilaktycznych. Badanie niskodawkową tomografią komputerową w kierunku raka płuca nie jest populacyjnym badaniem skriningowym, ale w wielu miejscach w Polsce są te badania wykonywane, również na Śląsku i myślę, że jeżeli jest taka możliwość -to jest badanie dedykowane aktywnym palaczom tytoniu- to myślę, że warto to badanie zrobić.
Jako, że musimy skończyć za minutę naszą rozmowę, to ja chciałbym żeby pani rozwinęła hasło, które znamy od dawna: rak to nie wyrok.
Na pewno dzisiaj tak jest. Proszę państwa onkologia w ostatnich latach zrobiła ogromny progres. Mamy bardzo wiele nowych leków. Koledzy onkolodzy, bo ja jestem radiologiem, często mówią że dzisiaj wiele nowotworów to jest choroba przewlekła, czyli chorzy są długo leczeni, ale pozostają w dobrym stanie zdrowia, aktywności…
…i żyją przede wszystkim.
I żyją. Myślę, że o tym warto pamiętać. Każdy z nas na pewno ma lęk przed rozpoznaniem tej choroby, ale dzisiaj szanse na wyleczenie, szanse na długie, dobre życie są bardzo duże. Dlatego wszystkich państwa zachęcam, proszę się badać, proszę troszczyć się o swoje zdrowie a jeżeli macie państwo jakieś dolegliwości, jakiś niepokój o swoje zdrowie proszę się po prostu zgłosić do lekarza.
I tu musimy postawić kropkę. Jutro Międzynarodowy Dzień Walki z Rakiem a dziś o poranku gościem Radia Katowice była profesor Barbara Bobek-Bilewicz -
specjalistka radiologii i medycyny nuklearnej z Centrum Onkologii Instytutu im. M. Skłodowskiej-Curie w Gliwicach. Dziękuję bardzo pani profesor.
Dziękuję bardzo państwu, dziękuję panu.
Zawsze jesteśmy w centrum wydarzeń. Dyskutujemy o problemach ważnych dla kraju i regionu. Zadajemy trudne pytania, zmierzamy do sedna sprawy. Wykładamy kawę na ławę.
