Radio Katowice
Radio Katowice / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana 26.03-1.04.2023
25.03.2023
19:10:00

Dopiero co witaliśmy astronomiczną wiosnę, a już od tej niedzieli pojawia się kolejny, letni akcent w życiu codziennym – czas letni.


Niezależnie od kontrowersyjnych opinii związanych z dwukrotnym każdego roku przestawianiem o godzinę wskazówek zegarków i zegarów, przez najbliższe 7 miesięcy, stosować będziemy środkowoeuropejski czas letni (CEST), będący średnim czasem słonecznym południka 30°E, przebiegającego m.in. przez odległy o 450 km od naszych wschodnich granic Kijów. Ta zmiana powoduje, że rano pozornie dzień będzie nastawał o 1 h później, ale za to wieczorami dni będą wydawały się dłuższe, co na ogół jest bardziej zgodne z rozkładem naszej dobowej aktywności. Względem stosowanego zazwyczaj w astronomii znormalizowanego czasu uniwersalnego (UT), czyli czasu południka 0°, przechodzącego przez przedmieście Londynu Greenwich, wskazania naszych zegarów aż do ostatniej niedzieli października będą o 2 h wyższe.

Wszystko to nie ma jednak najmniejszego wpływu na naturalne, astronomiczne procesy, w tym trwającego od trzech miesięcy na naszych szerokościach geograficznych, wciąż najszybszego w całym roku, wydłużania się dni i skracania nocy. W Katowicach, w niedzielę 26 marca, od wschodu Słońca o godz. 6:33 już czasu letniego, do zachodu o 19:08, dzień trwa 12 h 35 min, a w prawdziwe południe, które teraz wypadać będzie u nas nawet prawie godzinę po tym zegarowym, w niedzielę o 12:50, Słońce wzniesie się na 41,9° ponad południowy horyzont. W sobotę 1 kwietnia, dzień potrwa od godz. 6:20 do 19:17, a więc 12 h 57 min, czyli podobnie jak obserwujemy to już od dłuższego czasu, będzie o kolejne 22 minut krótszy niż na początku omawianego tygodnia. W tym ostatnim dniu, podczas górowania Słońce wzniesie się na 44,3°, o kolejne prawie 2,5° wyżej. Przypomnijmy, że najdłuższy w roku dzień, podczas przypadającego 21 czerwca letniego przesilenia, na naszej szerokości geograficznej trwa prawie 16,5 godzin, a więc do tego czasu dzień wydłuży się jeszcze o nieco ponad 3 i pół, przy czym za mniej więcej miesiąc proces ten zacznie zauważalnie zwalniać.

Wydawać by się mogło, że głównym odpowiedzialnym za te cykliczne coroczne zmiany jest, coraz wyżej wznoszące się na nasze niebo Słońce. Jednak, dla ścisłości, to nasza Ziemia, wskutek nachylenia swej osi obrotu względem płaszczyzny okołosłonecznej orbity, przemieszczając się po niej, zwraca się bardziej ku Słońcu to swą północną, to południową półkulą, przez co Słońce jedynie pozornie wędruje przez wyższe lub niższe rejony nieba. W ślad za Słońcem również wędrówki Księżyca i jego położenia na niebie są inne w różnych porach roku. I tak podczas pełni, gdy Księżyc znajduje się w opozycji do Słońca, wznosi się najwyżej zimą, a najniżej latem, zaś bliski nowiu, czyli koniunkcji ze Słońcem – odwrotnie. Na razie, wciąż jeszcze na przełomie zimy i wiosny, gdy Słońce wznosi się na niebo średnio wysoko, również Księżyc, zarówno podczas niedawnego nowiu jak i podczas pełni w środku przyszłego tygodnia osiąga podczas górowania średnie wysokości, około 36°.

Pracowity w ubiegłym tygodniu Księżyc, marcową serię spotkań z planetami kończy w ten wtorek koniunkcją z Marsem, niestety przypadającą niemal w środku dnia. Zbliżenie obu obiektów moglibyśmy oglądać tego dnia przed świtem lub po zmierzchu, jednak zarówno Księżyc, jak i Mars wschodzą dopiero 2 h przed południem, ale po zmierzchu, oświetlona w 47% księżycowa tarcza jest jeszcze w miarę blisko, niespełna 3° od Czerwonej Planety, na pograniczu gwiazdozbiorów Byka i Bliźniąt i zachodzą w bliskim odstępie czasu około 3–3,5 h po północy. W świecie planet mają jeszcze miejsce w tym tygodniu dwa spotkania – wzajemne koniunkcje Merkurego z Jowiszem we wtorek 2,5 h po wschodzie Słońca oraz Wenus z Uranem, krótko po północy 30/31 marca, ale pod horyzontem. Na szczęście, ich obserwacja w dogodniejszej porze, gdy znajdą się ponad horyzontem i na nocnym niebie, w przypadku koniunkcji planet, których zmiany położeń na niebie są zdecydowanie powolniejsze niż w przypadku Księżyca, możliwa jest przy niewielkiej na ogół zmianie wzajemnej odległości obiektów. W podobnej fazie, koniunkcję Jowisza z 2-krotnie tylko ciemniejszym Merkurym, można spróbować zaobserwować zarówno w poniedziałek jak i wtorek wieczorem, krótko po zmierzchu, gdy kilka stopni ponad zachodnim horyzontem dzieli ich podobna odległość około 1,5°. Wenus i Uran goszczą na wieczornym niebie znacznie dłużej, przez około 3 h po zmierzchu cywilnym, pod koniec tygodnia zachodząc kwadrans po 22:30, Ich wzajemna koniunkcja ma więc miejsce niespełna 2 h po zachodzie obu planet, więc po zmierzchu mamy możliwość oglądać je we wzajemnej odległości również około 1,5°. To może pomóc w dostrzeżeniu, oczywiście przy użyciu lornetki, niełatwego zazwyczaj do odnalezienia, prawie 8 tysięcy razy ciemniejszego od Wenus Urana.

Pora na zagadkową część Gwiaździarni. Na stosunkowo łatwe pytanie sprzed tygodnia, o najdłuższą porę roku w Australii, otrzymaliśmy w zasadzie same poprawne odpowiedzi. Oczywiście, przeciwnie niż na północnej półkuli Ziemi, gdy podczas wędrówki Słońca od punktu Raka do punktu Wagi u nas panuje najdłużej trwające lato, na południowej ma miejsce również najdłuższa pora roku – zima.

A oto dzisiejsza zagadka. Gwiezdnym symbolem wiosennego nieba jest Wiosenny Trójkąt najjaśniejszych gwiazd konstelacji Lwa, Panny i Wolarza. Poniżej, od gwiazdozbioru Raka do Wagi rozciąga się najdłuższa z wszystkich 88 gwiazdozbiorów całego nieba Hydra, na której grzbiecie znajdujemy 3 niewielkie konstelacje. Proszę podać nazwy tych trzech małych gwiazdozbiorów. Odpowiedzi prosimy przesyłać do czwartku 30 marca na adres: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl. Zapraszam do odpowiedzi i na kolejne spotkanie w Gwiaździarni Pana Jana za tydzień. 



Radio Katowice / Audycje / Gwiaździarnia Pana Jana
Gwiaździarnia Pana Jana
 
 Sobota
 19:00
 


Cotygodniowy krótki opis aktualnego wyglądu nieba nad Śląskiem. Omówienie dostępności obserwacji oraz zmian położeń Księzyca i planet w ciągu najbliższego tygodnia, wraz z szerszym omówieniem ciekawszych okresowych wydarzeń astronomicznych, dostępnych do obserwacji dla każdego – gołym okiem lub za pomocą lornetki. 

Proponujemy również  zagadkę astronomiczną. Spośród najaktywniejszych uczestników zagadek, każdego miesiąca typowany jest honorowy Gwiaździarz Miesiąca. 

Istniejącą od 1990 roku audycję prowadzi doświadczony popularyzator astronomii Jan Desselberger. 

Nowe odcinki gwiezdnej gawędy Pana Jana ukazują się w każdą sobotę wieczorem na  www.radio.katowice.pl/gwiazdziarnia

Kontakt z autorem: gwiazdziarnia@radio.katowice.pl



Zobacz także Gwiaździarnia Pana Jana

Autopromocja
Kontakt

Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach
Radio Katowice SPÓŁKA AKCYJNA w likwidacji
ul. Ligonia 29, 40-036 Katowice
tel. +48 32 2005 400, fax +48 32 2005 581
e-mail: sekretariat@radio.katowice.pl
NIP 634-00-20-312
konto: ING BSK SA O/Katowice
IBAN: PL 57 1050 1214 1000 0007 0006 0692
Kod BIC (Swift): INGBPLPW
Redaguje zespół: Redakcja Nowych Mediów
tel. +48 32 2005 525, +48 32 2005 487
e-mail: radio@radio.katowice.pl

Copyright © by Polskie Radio Regionalna Rozgłośnia w Katowicach Radio Katowice SA