Program "Czyste Powietrze" jest realizowany, ale nie są przyjmowane nowe wnioski, co wywołało burzę wśród zainteresowanych wsparciem i polityków.
W nowej odsłonie program zadebiutuje 31 marca 2025 roku. Spory problem mają jednak ci, którzy zrealizowali inwestycję i nie mogą się teraz starać o zwrot poniesionych kosztów. Jakie wnioski wyciągnięto w ostatnich dniach, kiedy o wstrzymaniu "Czystego Powietrza" mówiła cała Polska? Jak realizowane jest wsparcie dla poszkodowanych wskutek wrześniowej powodzi?
Skala nieprawidłowości, która wyłoniła się w programie "Czyste Powietrze" w ostatnim czasie, była na tyle duża, że podjęto decyzję o wstrzymaniu naborów o dofinansowania, mówił na antenie Radia Katowice prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach.
Mateusz Pindel zapewniał, że wszystkie wnioski złożone do 28 listopada do godziny 14:15 są obsługiwane według starych zasad. Są jednak beneficjenci, którzy zrealizowali lub realizują inwestycję i nie zdążyli złożyć wniosku. To między innymi osoby, które zdecydowały się na montaż pieca gazowego. W nowej odsłonie programu, który wystartuje 31 marca, to źródło ogrzewania nie będzie już objęte dofinansowaniem.
— Na terenie Unii nie będzie można od stycznia finansować paliw kopalnych, a wiadomo, że gaz jest paliwem kopalnym — wyjaśnił gość rozgłośni.
Dodał, że "jeżeli ktoś nie zdążył złożyć wniosku do momentu zatrzymania, a dokona realizacji wymiany, zostanie indywidualnie potraktowany i w ramach nowego programu będzie mógł skorzystać z dotacji w ramach programu Czyste Powietrze".
Zmiany w programie mają uchronić beneficjentów przed nieuczciwymi wykonawcami. Jak mówił Mateusz Pindel, „pod pretekstem uzyskania stu procent dofinansowania do kwoty nawet 136 tysięcy 200 złotych, bo to jest najwyższy próg dofinansowania, obiecywali beneficjentom pełną termomodernizację budynków, obiecywali wymianę źródła ciepła na pompę ciepła lub też kotły na biomasę. W efekcie kończyło się to wymianą, na przykład, okien - 1-2 sztuk, wymianą drzwi, montażem przewymiarowanej pompy ciepła – wymieniał prezes WFOŚiGW w Katowicach. Podkreślił, że „beneficjenci po czasie otrzymują rachunki grozy".
Część spraw ma swój finał w sądzie. W skali kraju kwota nadużyć wynosi około sześciuset milionów złotych. Z katowickiego Funduszu do prokuratury wpłynęły 4 doniesienia na 141 tysięcy wniosków.
Nowe wsparcie dla powodzian
W czwartek rusza nabór wniosków w programie "Czyste Powietrze", ale tylko dla beneficjentów dotkniętych skutkami wrześniowej powodzi w województwach dolnośląskim, opolskim, lubuskim i śląskim. Do rozdysponowania będzie 300 milionów złotych - mówił w Radiu Katowice Mateusz Pindel.
— W ramach tych środków, (...) progi dochodowe zostają zniesione w poziomie najniższym — mówił gość rozgłośni.
Zaznaczył, że „jeżeli środków w jakiś sposób będzie niewystarczająco, na pewno znajdą się dodatkowe, żeby naszych beneficjentów na terenach powodziowych wspomóc".
Szef Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach przypomniał jednocześnie, że „katowicki fundusz uruchomił środki już w momencie, kiedy to zdarzenie miało miejsce w kwocie 10 milionów złotych dla jednostek samorządu terytorialnego, ich związków i ochotniczych straży pożarnych". Teraz wsparcie obejmie osoby fizyczne. W Śląskiem wnioski mogą składać mieszkańcy powiatów bielskiego, cieszyńskiego, pszczyńskiego, raciborskiego i miasta Bielsko-Biała.
Z prezesem Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Mateuszem Pindlem rozmawia Łukasz Łaskawiec.
Gościem Radia Katowice jest dziś prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Mateusz Pindel. Dzień dobry.
Dzień dobry panie redaktorze, dzień dobry radiosłuchaczom.
Panie prezesie, burza po ogłoszeniu wstrzymania, a raczej zawieszenie przyjmowania wniosków w programie „Czyste Powietrze”, powoli się uspokaja? Może wyjaśni pan dlaczego w ogóle zawieszono ten program tak nagle, 28 listopada o 14:15. Czy te nadużycia, o których mówił pan przy okazji naszego ostatniego spotkania 7 listopada w tym studiu, rzeczywiście przybrały rozmiar patologii?
Panie redaktorze, dokładnie tak. Jeśli chodzi o wstrzymanie naboru w programie priorytetowym „Czyste Powietrze”, niestety ta skala nieprawidłowości, która wyłoniła się w ostatnim czasie, o której też informowaliśmy autora programu, a więc Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, niestety jest na tle duża, że decyzją właśnie Narodowego Funduszu w konsultacji z ministerstwem klimatu i środowiska została podjęta decyzja i -ważne żeby tutaj podkreślić- wstrzymanie naboru wniosków o dofinansowanie, bo program „Czyste Powietrze” się nie zatrzymał. W dalszym ciągu obsługujemy jako Wojewódzki Fundusz wszystkie wnioski, które do dnia 28 listopada do godziny 14:15 wpłynęły czy to do punktów konsultacyjno-informacyjnych w gminach, czy do naszego Funduszu, w dalszym ciągu są oceniane wnioski o dopłatę, są wypłacane środki.
Według starych przepisów?
Dokładnie tak, więc kontynuacja. Ten program tak naprawdę dalej trwa. Wstrzymane zostały tylko wnioski o dofinansowanie.
I o to chcę zapytać, bo informacja o wstrzymaniu naborów wywołała ogólnokrajową dyskusję. Część Polaków poczuła się oszukana, bo są przecież osoby które zrealizowały, bądź realizują aktualnie inwestycje i nie złożyły jeszcze wniosku, nie zdążyły. Teraz nie mają nawet takiej możliwości. Muszą czekać kilka miesięcy.
Panie redaktorze i to jest właśnie ten moment, w którym powinniśmy taką troszkę bańkę medialną i publiczną –informacja, która wypłynęła niestety przy zatrzymaniu programu- ją przeciąć. Najważniejsza informacja, jeżeli chodzi o wstrzymanie naboru, są to nieprawidłowości, które rodziły konsekwencje dla naszych mieszkańców, dla naszych beneficjentów. Mowa tutaj przede wszystkim o nieuczciwych wykonawcach.
Naciągali Fundusz?
Nie tyle Fundusz, co samych beneficjentów, ponieważ pod pretekstem uzyskania 100% dofinansowania do kwoty nawet 136 200 złotych, bo to jest najwyższy próg dofinansowania, obiecywali beneficjentom termomodernizację pełną budynków, obiecywali wymianę źródła ciepła na pompę ciepła lub też na kotły na biomasę i też instalację paneli fotowoltaicznych. W efekcie kończyło się to wymianą na przykład okien 1-2 sztuk, wymiany drzwi, montażem przewymiarowanych pomp ciepła. W efekcie termomodernizacja nie została wykonana. Beneficjenci po czasie otrzymują „rachunki grozy”, bo jeżeli budynek nie jest w odpowiedni sposób ocieplony, jest przewymiarowana na przykład pompa ciepła, beneficjenci rozliczali się na przykład w stosunku rocznym, jeżeli chodzi o rachunki za prąd, w momencie rozliczenia rocznego dostawali „rachunki grozy”. Tego nie może być w programie.
A czy te sprawy kończą się również w sądach?
Jak najbardziej tak. Z zapowiedzi Narodowego Funduszu, zostały odpowiednie zgłoszenia dokonane do prokuratury. Skala czy też kwota w skali kraju tych nadużyć to jest około 600 milionów złotych. Z naszego Funduszu katowickiego również 4 takie doniesienia zostały złożone do prokuratury. Ktoś może powiedzieć, że to tylko 4 takie doniesienia na 141 000 wniosków, które zostały złożone w ramach programów, natomiast szanowni państwo, my jako instytucja publiczna, która tak naprawdę ma dbać o środki publiczne, które są przez nas wydatkowane, czy też wdrażane, tak naprawdę jeden oszukany beneficjent, jedna sytuacja, która ma miejsce, my musimy reagować żeby dbać o naszych mieszkańców, beneficjentów programu „Czyste Powietrze”.
Panie prezesie, cel jest oczywiście szczytny, trzeba dbać o beneficjentów, ale dlaczego tak nagle zapadła decyzja o wstrzymaniu naboru wniosków? Miesiąc temu był pan gościem Radia Katowice, czy wtedy wiedział już pan, że ten program będzie wstrzymany?
Absolutnie nie. Panie redaktorze, moja misja w Funduszu rozpoczęła się dokładnie 23 marca i od tego momentu pracowaliśmy, zbieraliśmy informacje na temat realizacji programu „Czyste Powietrze”.
A 7 listopada miał pan taką wiedzę?
Ja tylko przypomnę, że poprzedni rząd nie zapewnił finansowania programu „Czyste Powietrze”. Dopiero w grudniu 2023 roku, kiedy zostały odblokowane środki z KPO, został zasilony program blisko 14 miliardami złotych. Dodatkowo w kwietniu bieżącego roku weszliśmy z „Czystym Powietrzem” do „FEnIKSa” – Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko.
Panie prezesie to nie jest odpowiedź na moje pytanie.
Oczywiście, że tak, ja już odpowiadam panie redaktorze. Nie miałem wiedzy ani ja, ani myślę nikt z Funduszy. Dyskusja na temat nieprawidłowości trwała, natomiast decyzja podjęta przez Narodowy Fundusz i ministerstwo klimatu, została podjęta tak naprawdę dzień wcześniej i my 28 listopada, tak jak wszyscy, zostaliśmy poinformowani o wstrzymaniu naboru wniosków ze względu na te nieprawidłowości, bo tylko przypomnę, że przed zatrzymaniem trwały konsultacje, jeżeli chodzi o realizację programu „Czyste Powietrze”. Ten pierwszy etap, do tego remontu, rewizji, modernizacji programu „Czyste Powietrze”, bo przypomnę program przez 6 lat nie przechodził żadnej gruntownej reformy i to jest ten moment, w którym powinniśmy dokonać tej reformy aby przede wszystkim zadbać o naszych beneficjentów, mieszkańców całej Polski a szczególnie województwa śląskiego.
Program ma wrócić w nowej odsłonie 31 marca przyszłego roku. Tych zmian będzie sporo a jedna z nich ma dotyczyć źródła ogrzewania. Nie będzie już można wymienić pieca na gazowy. Wcześniej mówiono, że jest to ekologiczne źródło ogrzewania, a teraz co, tylko prąd? Dlaczego już nie gaz?
Panie redaktorze, zgodnie z dyrektywą unijną EPBD, na ternie Unii nie będzie można od stycznia finansować paliw kopalnych, a wiadomo że gaz jest paliwem kopalnym. Tutaj również chcę uspokoić wszystkich beneficjentów, którzy nie zdążyli złożyć wniosków do momentu wstrzymania naboru, do 28 listopada, już została ogłoszona zapowiedź Narodowego Funduszu, w nowym programie tak naprawdę koszty kwalifikowane czy kwalifikowaność wydatków będzie od 28 maja 2024 roku, a wiec jeżeli ktoś nie zdążył złożyć wniosku do momentu zatrzymania, a dokona realizacji wymiany, zostanie indywidualnie potraktowany i w ramach nowego programu będzie mógł skorzystać z dotacji w ramach programu „Czyste Powietrze”.
Czyli te osoby nie będą poszkodowane?
Oczywiście, że tak. Od początku zapowiadaliśmy, że dla nas jako instytucji publicznej, dla Funduszy, najważniejszy jest beneficjent i nie możemy pozostawiać, właśnie w momencie kiedy wstrzymujemy, żeby z jednej strony ochronić beneficjentów, ponieważ gdybyśmy panie redaktorze czy też Narodowy Fundusz…
…a czy nie spadnie zaufanie do tego programu?
Ono nie spadnie. Nawet jeżeli popatrzymy od marca czy kwietnia bieżącego roku, jak przyspieszyła liczba składanych wniosków, ponieważ oczywiście różne osoby, różne instytucje rozpowszechniają informację, że pieniędzy nie ma na realizację programu „Czyste Powietrze”, w tym miejscu również jasno chciałabym podkreślić, że na wszystkie wnioski które wpłynęły środki zostały zabezpieczone. Jeżeli tylko wniosek został dobrze złożony i inwestycja została zrealizowana zgodnie z zapisami regulaminowymi, środki zostaną wykorzystane. I to jest najważniejsza informacja z naszej rozmowy i żeby do naszych beneficjentów na terenie województwa śląskiego dotarła. Chcę uspokoić i jednocześnie wyjaśnić te zawiłości, które w przestrzeni publicznej, medialnej, powstały.
Panie prezesie pozostajemy w temacie, ale w nieco innej odsłonie, bo wsparcie dla powodzian -teraz chcę o tym porozmawiać- też z programu „Czyste Powietrze”. Tutaj wnioski o dofinansowanie będą przyjmowane od 12 grudnia, czyli od najbliższego czwartku. Na jakie pieniądze mogą liczyć wnioskodawcy i kto może z tego programu skorzystać? Czy są progi dochodowe na przykład?
Panie redaktorze, i to jest dokładnie potwierdzenie moich słów, czy program „Czyste Powietrze” dalej trwa, bo jeżeli mamy wstrzymanie dla „normalnego”, można powiedzieć podstawowego wymiaru, wchodzi komponent powodziowy dla obszaru objętego stanem klęski żywiołowej. Są to cztery województwa: śląskie, dolnośląskie, opolskie i lubuskie. Na ten cel zostaną przeznaczone środki z „FEnIKSa” w kwocie 300 milionów złotych.
Wystarczy?
Na terenie województwa śląskiego, jest to 5 powiatów, przypomnę: powiat bielski, cieszyński, pszczyński, raciborski i miasto Bielsko-Biała. W ramach tych środków założenia z „normalnego” programu „Czyste Powietrze” progi dochodowe pozostają jedynie w poziomie najniższym, zostają zniesione progi dochodowe. Zadał pan pytanie czy środków wystarczy? Tak naprawdę, jeżeli chodzi o skalę zniszczeń te informacje do wojewody, do gmin spływają. Narodowy Fundusz zabezpieczył kwotę 300 milionów. Program będzie trwał do 31 marca 2025 roku, a wiec do momentu kiedy ruszy „normalne” „Czyste Powietrze”. Jeżeli środków będzie niewystarczająco, na pewno znajdą się dodatkowe żeby naszych beneficjentów na terenach powodziowych wspomóc. I tu też bardzo ważna informacja, nasz Fundusz katowicki uruchomił środki już w momencie, kiedy niestety to zdarzenie miało miejsce, 10 milionów złotych dla jednostek samorządu terytorialnego, ich związków i ochotniczych straży pożarnych.
O czym już informowaliśmy.
Dokładnie tak, teraz uzupełniamy o wsparcie dla powodzian, dla osób fizycznych, więc Fundusz jako instytucja publiczna tak naprawdę robi maksimum żeby objąć finansowaniem beneficjentów poszkodowanych w powodzi.
Panie prezesie, czas naszej rozmowy niestety dobiega końca. Na koniec jeszcze pytanie. Czego życzy pan mieszkańcom województwa śląskiego z okazji zbliżających się Świąt Bożego Narodzenia?
Przede wszystkim spokoju, błogosławionych świąt spędzonych w gronie rodziny, odpoczynku od tego zgiełku, od tego pędu, w którym wszyscy jesteśmy i przede wszystkim, może to takie oklepane -mówiąc kolokwialnie-, stwierdzenie, ale lepszego 2025 roku, żebyśmy wszyscy z nową energią, z nowymi marzeniami, z nowymi pomysłami wkroczyli w Nowy Rok i żebyśmy byli po prostu szczęśliwi z tego, że wzajemnie się wspieramy, i możemy realizować zadania wspierające poprawę jakości środowiska na terenie naszego województwa.
Czyli czystego powietrza też pan życzy?
Oczywiście, że tak.
Dziękuję bardzo za spotkanie. Moim i państwa gościem był prezes Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach Mateusz Pindel.
Dziękuję za rozmowę.
Zawsze jesteśmy w centrum wydarzeń. Dyskutujemy o problemach ważnych dla kraju i regionu. Zadajemy trudne pytania, zmierzamy do sedna sprawy. Wykładamy kawę na ławę.
